Letâifü’l-İşârât’ta Tasavvufî Kavramların İnşasında Metodoloji

Authors : Faysal Yildirim

Pages : 119-144

View : 21 | Download : 26

Publication Date : 2023-06-18

Article Type : Research Article

Abstract :Hicri V. yüzyıl müelliflerinden Kuşeyrî’nin (ö.465/1072) Letâifü’l-işârât adlı eseri, işârî tefsirler arasında istisnai bir yere sahiptir. Hakikat ve şeriatı uzlaşı içinde ele alması ve bir nesnenin veya düşüncenin zihindeki soyut ve genel mefhumunu ifade eden tasavvufî kavramları inşa etme biçimi bu işârî tefsiri öne çıkaran etkenlerin başında gelmektedir. Bu araştırmadan amacımız, er-Risâle eserinde müşahede edildiği üzere tasavvufî kavramları inşa etmede önemli bir rol üstlenen Kuşeyrî’nin tefsirinde bu kavramların anlam çerçevesini oluştururken izlediği yöntemi ortaya koymaktır. Bu makalede Kuşeyrî’nin bütün eserlerinin taranması ve bunun neticesinde onun tasavvufî kavramları inşa etme metodolojisini ortaya koymak istenilen bir durum olmakla beraber makalelerde belirlenen hacmin sınırlı olması nedeniyle sadece Letâifü’l-işârât tefsiriyle yetinilmiştir. Bu çalışmada yöntem olarak ilk önce Kuşeyrî’nin bu eserinde konuyla ilgili veriler kayıt altına alınmış ve bu veriler tasnife tabi tutulmuştur. Adı geçen tefsirin müellifi, tasavvufi kavramların anlam yelpazesini oluştururken ilgili ayeti diğer ayet veya ayetlerle izah etmiş ve büyük bir ustalıkla hadis naslarını da bu amaç doğrultusunda kullanmıştır. Arap şiiriyle istişhâdda bulunmaya özen göstermiştir. Bu kavramların çerçevesini oluşturmada dilbilimlerinden özellikle sözlük, sarf, nahiv ve belâgat ilimlerinden yararlanarak delil getirmiştir. Ayrıca bahis konusu kavramla ilgili olarak sûfilerin görüşlerine yer vermiştir. Çok az olsa da İsrâiloğullarına ait hikâye ve sözlere değinmiştir. Fıkıh, fıkıh usûlü, nazar ve istidlâl gibi çeşitli ilimlerin verilerini de kullanmayı göz ardı etmemiştir. Müellif zikredilen yöntemleri kullanarak ayetlerde geçen tasavvufî kavramların anlam yelpazesini ustaca örmüş ve bunu yaparken de bu verileri bir hayli örnek üzerinde izah etmeye gayret göstermiştir. Kuşeyrî’nin tefsirinde kavramları inşa ederken kullandığı bu yöntemin güncel tasavvufî çalışmalarda, düşüncelerin temellendirilmesi gayesiyle kullanılmasının mümkün olduğu ve alana katkı sağlayacağı söylenebilir.
Keywords : Tasavvuf, Metot, Kavram, Kuşeyrî, Letâifü’l-işârât