التعليل بالعلة القاصرة في القياس الأصولي دراسة تأصيلية
Authors : Yusuf Bulutlu, Mohammad Ali Yousef Abu-eid
Pages : 302-322
View : 15 | Download : 12
Publication Date : 2022-12-24
Article Type : Research
Abstract :Kâsır illetle ta‘lîl, fıkıh usulünün en önemli başlıklarından biri olup kıyas bağlamında bir çok usulcü tarafından üzerinde ihtilaf edilen bir konu olmuştur. Fıkıh usulü âlimlerinin bir kısmı kâsır illetle ta‘lili caiz görürken, diğerkısmı ise illetin müteaddî (geçişli) olmasını şart koşarak kâsır illetle ta‘lîlin yapılamayacağı görüşündedir. Bu çalışmada söz konusu problemin anlaşılması bağlamında bilinmesi zorunlu olan "illet”, "kıyas”, "kasr” ve "te‘diye” kavramları açıklanmış, kavramların dil ve terim anlamlarına değinilmiştir. Bilimlerde terim anlamlarının yerleştirildiğinde, dilsel anlamların gözetildiği göz önüne alınarak bu konudaki ihtilafın ve çatışmanın noktasal yerinin belirlenmesi için çalışmada analitik okuma izlemiştir. Ardından ihtilafın tam olarak anlaşılabilmesi için usulcülerin fikir ayrılığına düştüğü noktalar belirlenerek konu detaylı bir şekilde incelenmiştir. Akabinde görüşlerin dayanak olarak ileri sürdükleri delillerin yanında her iki grubun kâsır illetle ta‘lîlin cevazı hakkındaki görüşleri aktarılmıştır. Her iki tarafın delilleri tek tek değerlendirilerek bu konudaki güçlü deliller belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonucunda üç önemli bulguya rastlanılmıştır. Bunlardan ilki, kasır illetin mansûs ve müstanbit olabileceği, mansûs olan illet-i kâsıranın illet olarak ittifakla kabul edildiği, ihtilafın illet-i kasıranın müstanbit olan türünde olduğudur. İkincisi kâsır illetin müstanbit olanında icma olduğu bazıları tarafından iddia edilmişse de bu iddianın doğru olmadığı bu nedenle Subkî’nin bu rivayeti garip bulduğudur. Son olarak Hanefiler arasında kâsır illetle hüküm konusunda ihtilaf olduğu Irak Hanefileri ile Semerkant Hanefileri arasında görüş varlılığın net olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışma sonucunda araştırmacılar tercih ettikleri görüş ve karşı görüş delillerini eleştirel değerlendirerek kâsır illetle ta’lil yapılabileceği sonucuna varmışlardır.Keywords : Fıkıh Usûlü, İllet, Kıyâs, Kâsır İllet, Te‘diye., Measurement, Jurisprudence Origins, Limitation, Exceeding.