Kurtubî’nin el-Câmiʿ li-Ahkâmi’l-Kurʾân İsimli Tefsirinde Ahkâm Âyetlerinin Yorumunda Kıraat Farklılıklarının Rolü

Authors : Muhammed Ikbal Ilhan, Sebahattin Erdoğan

Pages : 106-128

View : 16 | Download : 11

Publication Date : 2022-06-17

Article Type : Research

Abstract :Kıraat farklılıkları, Kur’ân ahkâmının anlaşılması noktasında fonksiyonel olarak kullanılmaktadır. Bu münasebetle kıraat ilmi ile ahkâm tefsirleri arasında sıkı bir ilişki vardır. Ancak kıraat ilmi içerisinde değerlendirilen usul/fonetik okumalar (med, imâle, teshîl, gunne, ihfâ vb.) lafzın telaffuzuna yönelik lehçe farklılıkları içerdiğinden, âyetlerdeki ahkâmın yorumunda belirleyici role sahip değillerdir. Hareke ve harflerin seslendirilişi hususunda ihtilaf edilen bu kıraat vecihlerinin manaya tesiri bulunmamaktadır. Diğer yandan kıraat geleneği içerisinde var olan ferşî okuma ve şâz olarak nitelendirilen kıraatler ise âyetlerin ahkâmının değişiminde etkin bir rol oynadığından ahkâm tefsirlerinde sıklıkla kullanılmışlardır. Bu alanda el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân adlı eseriyle otorite kabul edilen Endülüs doğumlu Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh el-Kurtubî (ö. 671/1273) de tefsirini kaleme alırken kıraatlere özel bir önem vermiştir. Eserinin mukaddimesinde okuyucuya konuyla alakalı detaylı mâlûmat aktarmış, fıkhî hükümlerin izahında kıraat farklılıklarına yer vermiş ve kıraatlerden müstağni kal(a)mamıştır. Kurtubî, tefsirinde kıraat farklılıklarını kullanırken sahih okuyuşlar kapsamında Ebû Bekr Ahmed b. Mûsâ b. el-Abbâs b. Mücâhid et-Temîmî’nin (ö. 324/936) yedili sistemini tercih etmiş hatta bu yedi içerisinde var olan kıraatleri mütevâtir olarak kabul etmiştir. Bunlar dışında kalan okumaları ise şâz olarak değerlendirmiştir. Bu makalede Kurtubî’nin tefsirinde yer verdiği bu yedili sistem içerisindeki mütevâtir/sahih kıraat farklılıkları ve bu sistemin dışında kalan şâz okuyuşların ahkâm âyetlerinin yorumuna etkisi ele alınacaktır. Ayrıca Kurtubî’nin ilgili konuya yönelik yaklaşımı değerlendirilecektir.
Keywords : Kur’ân, Kıraat, Mütevâtir/Sahih, Şâz, Ahkâmü’l-Kurʾân, Kurtubî.