Ashâbü’l-Karye Kıssası Hakkındaki Rivâyetlerin ve Tefsir Anlatılarının Sıhhati, Bağlayıcılığı ve Telif Süreci

Authors : Ahmet Sait Sicak

Pages : 67-104

View : 25 | Download : 8

Publication Date : 2021-06-23

Article Type : Research

Abstract :Yâsîn sûresi 13-29. âyetlerde anlatılan Ashâbü’l-karye kıssasında; yer, zaman ve şahıslar müphem bırakılmıştır. Tarih boyunca başta tefsir olmak üzere hadis, tarih ve coğrafya gibi farklı alanlarda yazılmış eserlerde bu kıssada geçen müphemlere dair birçok açıklama bulunmaktadır. Araştırmanın konusunu bu açıklamaların kaynak değeri ve metinsel içeriğinin gelişimi oluşturmaktadır. Yapılan çalışmada eserlerde aktarılan açıklamalar; rivâyetlerin kaynakları, ravîler, müellifler ve eserler üzerinden anlamlandırılmıştır. Böylelikle tefsire dair eserlerde olay örgüsü; Kur’ân’ın Kur’ân’la tefsiri ve bütünselliği içerisinde ayrıntılandırılan fakat zamanla tarihî gerçeklik ve nesnel bilgiyle desteklenmeyen birçok unsurun dahil olduğu Ashâbü’l-karye kıssasına dair aktarımların bilgi değeri ve öykü-söylem ayrımı üzerinden anlatının metinsel gelişimi gösterilmiş olacaktır. Araştırma sonucunda; Ashâbü’l-karye kıssası hakkındaki rivâyetlerin aynı şahıslara ve olaylara ait İsrâilî bilgiler şeklinde tanımlanmasının yanlış anlaşılmaları beraberinde getirdiği, kıssa hakkında -muhtemelen Yahudi ve Hristiyan kaynaklarına dayanan- en az iki farklı anlatının bulunduğu, süreç içerisinde bu anlatıların tefsirlerde birleştirildiği görülmüştür. Anlatıların bu şekilde telif edilmesi kıssa ögelerine dair mantıksal çelişkilere ve anakroniğe sebep olmuştur. Her ne kadar genel teamül farklı olsa da tefsir geleneğinde Kur’ân’ın anlam inceliklerini anlama adına İsrâiliyat’a dayanan bu kıssa anlatılarının etkin rol üstlendiği bazı olumlu örneklerden bahsetmek de mümkündür. Ashâbü’l-karye kıssasındaki anlatım ögelerini ve tefsirlerde yer alan bu konudaki açıklamaları diğer Kur’ân kıssalarında olduğu üzere kıssanın hakikati göz ardı edilmemekle birlikte tarihsel gerçekliğe indirgemeksizin, Allah’ın mesajını iletenlerin hemen her asırda karşılaşacakları evrensel bir örnek olarak algılamak Kur’ân’ın daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır. Bu hususu literatürde kıssa olarak tanımlanan Ashâbü’l-karye anlatılarının; Kur’ân’da mesel kelimesiyle, usulcüler tarafından da buna paralel olarak tarihî-temsîlî kıssa şeklinde isimlendirilmesi desteklemektedir.
Keywords : Tefsir, Mübhemâtü’l-Kur’ân, Temsîlî Anlatım, Yâsîn Sûresi, Ashâbü’l-karye, İsrâiliyat, Antakya, Öykü, Söylem.