2015-2017 Kazı Dönemlerinde İznik Çini Fırınları Kazısı’nda Ele Geçen Baskı ve Kalıp Baskı Tekniğinde Dekorlu Seramikler

Authors : V. Belgin Demirsar Arli, Şennur Kaya, Hakan Arli, Özlem Erol

Pages : 182-192

View : 22 | Download : 6

Publication Date : 2019-10-01

Article Type : Research

Abstract :Batı Anadolu’da küçük bir yerleşim yeri olan İznik, Osmanlı öncesinden XVIII. yüzyıla kadar uzanan süreçte çini-seramik üretiminin kesintisiz sürdüğü önemli bir merkezdir. Roma, Bizans, kısa süren Anadolu Selçuklu hakimiyetlerinden sonra 1331 yılına kadar Bizans İmparatorluğu idaresinde kalan İznik’teki kültürel mirasın aydınlatılmasına yönelik, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü’nden Prof. Dr. Oktay Aslanapa başkanlığında 1963-1969 yılları arasını kapsayan ilk dönem kazılarından sonra, 1981 yılında başlatılan ve 1984 yılında BHD kodu verilen kazı alanında düzenli olarak yürütülen Kazısı ile İznik’te ki çini ve seramik üretimi aydınlatılmaya devam edilmektedir. Şimdiye kadar yapılan çalışmalarda toplam dokuz fırınateşhanesi ortaya çıkarılmıştır. Birbirine bitişik plankarelerde bulunan bu fırınateşhaneleri kazısı yapılan alandaki atölye bölgesini de işaret etmektedir. Yapılan analizler neticesinde bu fırınların XIV-XVII. yüzyıllarda faaliyet gösterdiği anlaşılmıştır. Kazı çalışmalarında ele geçen buluntuların yoğunluğunu da bu tarihlerde üretilmiş Osmanlı dönemine ait kırmızı ve beyaz hamurlu seramik parçaları oluşturmaktadır. Öte yandan, ele geçen buluntular arasında tarihsel açıdan daha önceki dönemlere ya da Bizans-Osmanlı geçiş dönemine işaret eden örneklere de rastlanılmaktadır. Örneğin son iki sezonun en önemli buluntu grubu, önceki kazı sezonlarında nadir olarak rastlanılan yarı mamul sırlı/sırsız tuğlalardır. Karşılaşılan yoğunluğa göre, bunların yalnızca İznik ve yakın çevredeki yapılar için değil, Anadolu’da Selçuklu ve Beylikler dönemi yapıları için üretildiklerini söylemek yanlış olmayacaktır. Sırlı tuğlaların dışında, Anadolu’da ele geçen benzer örnekleri XII-XV. yüzyıl aralığına tarihlenen baskı dekorlu seramik kapların İznik’te de üretildiğini kanıtlayan çok sayıda yarı mamul sırlı-sırsız seramikle de aynı yoğunlukta karşılaşılmaktadır. Bu makalede, 2015- 2017 kazı dönemlerinde İznik Çini Fırınları Kazısı’nda ele geçen baskı ve kalıp baskı dekorlu seramik formlarının benzer örneklerle karşılaştırılarak tanıtılması amaçlanmaktadır.
Keywords : İznik, Çini Fırınları, Seramik, Baskı Tekniği, Kalıp Baskı Tekniği