Büyük Devletlerin Ortadoğu’da Demiryolu ve Petrol Politikası

Authors : Ismail Görgen

Pages : 161-189

Doi:10.26650/jes.2022.010

View : 23 | Download : 23

Publication Date : 2022-10-03

Article Type : Research

Abstract :Coğrafi konumu itibariyle birçok devletin ve milletin ilgi odağı olan Ortadoğu tarih boyunca sayısız medeniyetlere ev sahipliği yapmıştır. Kavşak noktada yer almasının yanı sıra bölgenin zengin petrol yataklarına sahip olduğunun ortaya çıkması Ortadoğu’ya olan ilgiyi daha da artırmıştır. Sanayi devrimiyle başlayan makineleşme ve seri üretim hammaddeye olan ihtiyacı arttırmış bu durum da büyük devletlerin sömürgecilik yarışına girmelerine sebep olmuştur. Sömürgeci devletler Ortadoğu’yu üretecekleri ürünler için hammadde kaynağı, ürettikleri fazla mallar için de pazar yeri olarak görmüşlerdir. Bölgede nüfuzlarını artırmak için de buralarda demiryolu imtiyazı elde etmeye çalışmışlardır. İngiltere, Fransa, Almanya ve Amerika Osmanlı Devleti’nin hakimiyetindeki Ortadoğu’da demiryolu ağı kurarak bölgeye ekonomik, siyasi ve askeri açıdan nüfuz etmeye çalışmışlardır. Petrolün motor ve makine gücünde kullanılmaya başlanmasıyla emperyalist devletler Ortadoğu’daki yatırım ve imtiyazlarını artırmaya başlamışlardır. Böylece her demiryolu başta petrol olmak üzere bölgenin kaynaklarının sömürülmesi için bir araç olarak görülmeye başlanmıştır. Bölgedeki çıkar mücadelesi Birinci Dünya Savaşı’nın çıkmasıyla daha da şiddetlenmiştir. Bu çalışma hazırlanırken arşiv belgeleri, hatıralar, Resmi yazışmalar ve telif eserlerinden yararlanılmıştır. Tarih biliminin yöntemlerinden olan kaynak taraması, tasnif, tahlil, tenkit ve sentez aşamasından geçerek oluşturulan bu çalışmada Ortadoğu’da tarihsel süreçte yaşanan demiryolu ve petrol mücadelesi tüm yönleriyle ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Keywords : Ortadoğu, Demiryolu, Petrol, Büyük Devletler, Osmanlı Devleti