TÜRKİYE TÜRKÇESİNDE EKLERİN ANLAMI ÜZERİNE BİR İNCELEME

Authors : Ahmet Akçataş, Serpil Taşdemir

Pages : 129-149

View : 19 | Download : 9

Publication Date : 2020-06-29

Article Type : Research

Abstract :Çalışmada Türkçedeki eklerin anlamı incelenmiştir. Özellikle anlamsal değişiklik yapan türemiş kelimelere gelen eklerin, kelimeye kattığı anlamlar üzerinde durulmuştur. Bu eklerin semantik özellikleri belirlenip kelime kök ya da gövdesinde yaptığı değişiklik açıklanmaya çalışılmıştır. Araştırmada ortaya çıkan veriler ışığında, eklerin dilimizde morfolojik yönden yaptığı değişikliğin yanında, semantik alanda yapmış olduğu değişim de önemli olduğu gözlemlenmiştir. Eklerin ad ve fiil soylu kelimelere eklendiğinde, kelimenin işlevini ve görevini değiştirdiğini görmekteyiz. Varılan bu sonuç kelimenin anlamında da fark yaratmaktadır. Ortaya çıkan bu farkın, anlambilim yönünden açıklanması gerekmektedir. Türkiye Türkçesi yapı bakımından incelendiğinde eklemeli bir dil olduğu ve bu işlemin sondan ekleme şeklinde gerçekleştiği görülür. Bu ekleme belirli amaçlarla gerçekleşir. Cümle kurmak, sözdizimi gerçekleştirmek için çekim eklerinden yararlanılır ve kelimeler arasında bağ kurulur. Yeni bir kavram, nesne ya da durumu anlatmak için ise yapım eklerinden yararlanılır. Kelimede anlam değişikliği yaratan, sözlük değeri olan kelimeler yapan ekler yapım ekleridir. Yapım ekleri, kelime kökündeki anlamı değiştirir ve yeni bir sözcük türetir. Gerçekleştirdiği bu işlev dilbilim ve anlambilim yönünden ayrıntılı incelenmelidir. Bu eklere yalnızca yapım eki deyip geçmek, Türkçeyi çözümlemek açısından doğru değildir. Bu eklerin tek tek kelimeye kattığı anlamları sınıflandırılmalı ve yeni kelimeler türetmede canlılığı korunmalıdır. Bu bağlamda çalışmada, öncelikle çekim ve yapım ekinin görevleri ayırt edilecek, daha sonra anlambilim değeri olan yapım eklerinin açıklaması yapılacaktır. Çalışmanın geçerliliği için Türkçe Sözlük’teki kelimelerden yararlanılacaktır. Sözlükteki kelimeler üzerinden ekler tespit edilip açıklanmaya çalışılacağı için eş zamanlı bir çalışma yürütülecektir. Yine aynı sebepten, yani belli bir kaynaktaki örnekler üzerinden inceleme olacağından dolayı metin merkezli çalışma yöntemi ile gerçekleşecektir.
Keywords : Anlambilimi, Ekler, Yapım Eki, Çekim Eki