GRAFİK TASARIM LİTERATÜRÜNDE 
CİNSİYET EKSENLİ DÜALİZM

Authors : Güllü Yakar

Pages : 112-129

View : 12 | Download : 8

Publication Date : 2020-01-06

Article Type : Other

Abstract :Cinsiyet kavramı, ikili karşıtlıklarla karakterize edilmeye uygun bir yapıya sahiptir. Bedenler, formlar, renkler, tutum ve tercihler, giyim ve görünümler, stiller bir cinsiyetle özdeşleştirilirken; diğeriyle karşıt biçimde konumlandırılır. Böylece dişil ya da eril çağrışımlarıyla sınıflandırılan imgeler ve normlar oluşur. Bu tarz indirgemeci sınıflandırmalar günümüz anlayışında cinsiyetçi düalizm olarak tanımlanmaktadır. Kadim öğretilerde, sanatta, teknikte birbirini tamamlayan güçler olarak yer bulan dişil-eril düalizmi üzerinden cinsiyet eksenli terim ve ifadeler üretilmiştir. Bahsi geçen yapının izlerini dilde ve terminolojilerde görmek mümkündür. Sanat, tasarım ve basım alanlarının kesişiminde yer alan grafik tasarım da bu bağıntıları kullanmaktadır. Grafik tasarım literatüründe yazı, renk, biçim, yerleşim gibi tasarım elemanlarının nitelikleri cinsiyetlerin karşıtlıklarıyla sunulmaktadır. Fonksiyonellik, hedef kitleye hitap etme gibi görevleri yerine getirmek adına uygulanacak tasarım stilleri dişillik ya da erillikle bağdaştırılmaktadır. Bir tasarım elemanının herhangi bir cinsiyetle bağdaştırılması, yine aynı tasarım elemanının güçlü-zayıf yönlerinin ya da kısıtlılıklarının açıklanması; sözü geçen cinsiyetin de bu bağıntılarla anılabileceği anlamına gelmektedir. Grafik tasarımla yakın ilişki içinde olan basım alanı terminolojisindeki cinsiyet eksenli karşıtlıklar da dikkat çekicidir. Makina parçaları, kalıplar; bedenlerin anatomik yapı ve işlevlerindeki farklılıklarla adlandırılmakta ya da açıklanmaktadır. Literatüre bütüncül bir bakışla; parçalar halindeki bu ifadelerden, cinsiyetlerin algılanışına dair kalıplaşmış görüşlerin derlenmesi mümkündür. Bu sebeple grafik tasarım disiplini, cinsiyet eksenli düalizmin incelenebilmesi için uygun bir örneklem teşkil etmektedir. Çalışma sanatsal, işlevsel ve teknik yönleriyle grafik tasarım literatüründeki cinsiyetçi düalist yapıyı çözümlemek amacıyla hazırlanmış derleme türündedir. Bu doğrultuda çalışmanın ilk bölümü cinsiyete ilişkin temel kavramlar, cinsiyet normlarının ayrışmasına dair tarihi, toplumsal ve kültürel süreçlere kısa bir değini üzerine kurulmuştur. Ardından grafik tasarım ve basım terminolojilerinde cinsiyet eksenli ikili karşıtlıklar ve bunların dolaylı bağıntıları sunulmuştur.
Keywords : Cinsiyet, düalizm, ikili karşıtlık, grafik tasarım, tasarım terminolojisi