İRAN᾿NIN SOĞUK VE SICAK İKLİM BÖLGELERİNDE GELENEKSEL EVLERİN TİPOLOJİ DEĞERLENDİRMESİ (TEBRİZ VE YEZD ÖRNEĞİ)

Authors : Parisa Doraj, Havva Özyilmaz, Omid Hossein Eskandani, Amir Haghjou

Pages : 401-419

View : 15 | Download : 7

Publication Date : 2022-04-01

Article Type : Research

Abstract :Her toplumun kültürel, sosyal ve dini kökleri o toplumun mimari yapısını yansıtmaktadır. İlk insan sığınağı olan ev, farklı toplumlardaki en büyük kültürel etkileri göstermektedir. Konut evleri her zaman İran mimarisinin en önemli türlerinden biri olarak kabul edilmiş ve toplumun sosyal ve kültürel gelişiminin önemli bir kısmı içinde değerlendirilmiştir. Yerli evler esas olarak iklimsel ve sosyo- kültürel ihtiyaçlara cevap vermeye dayalı inşa edilmiş olup, bölgenin kültürel ve sosyal yapısına uygun bir biçimde hem sıcak hem de soğuk iklimlerde mekan konforunun optimum şekilde kullanımı ve çevre koşullarının düzenlenmesi için özel bir üsluba sahip olmuştur. dolayısıyla mahremiyet konusu, özel ve kamusal alanların oluşumuna sebep olmuştır. Avluların etrafında iklimsel ve kültürel ihtiyaçlara göre konut alanları oluşturulmuş, diğer yandan sosyo-kültürel ilişkiler geleneksel İran evlerinin fiziksel yapısı ve mekansal konfigürasyonu üzerinde derin etkiler yaratmıştır. Farklı yerleşim yerlerinin mekansal yapısı analiz edilerek, bu topluluklardaki kültürel farklılıklar anlaşılabilir. Bu çalışmada Yezd ve Tebriz geleneksel evlerinin mekansal yapısı ele alanıp ve bu evlerin planları analiz edilip, karşılaştırılmıştır. Evlerin ana organlarındaki biçimsel ve işlevsel mekan dağlımının birbiriyle bağlantısı, bu unsurların söz konusu her iki iklimdeki evlerin oluşumundaki teknolojik yapısının önemi incelenmiştir. Araştırma materyali olarak bu iki şehirden altı geleneksel ev tipi seçilmiştir. Bu araştırmada betimsel-analitik yöntem kullanılarak, nitel ve betimleyici strateji ile mekanın sosyo-kültürel mantığının olanakları ve iklim özellikleri tartışılmıştır. Bu doğrultuda evlerin plan ve görünüşleri incelenerek fiziksel karakterler ve ondan elde edilen bilgiler kullanılmıştır. Birbiriyle ilgili ilişki ve bağlantıları analiz ederek, mekansal dağlım ve ev tipolojilerini anlamak mümkün hale gelmiştir. Alınan sonuçlar, her iki şehrin evlerinde sabit bir içe dönüklük üslubuna rağmen, bu şehirlerin mevcut geleneksel evlerinde form ve biçim düzeni ve mekansal dağlımında farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu değişiklikler, Yezd evlerinde Tebriz evlerine göre daha fazla mekansal derinlik, daha az geçirgenlik ve aynı zamanda iç ve dış alanlar arasında daha fazla ayrılabilirliğin varlığından bahsetmiştir. Söz konusu farklılıklar genelde sosyo-kültürel ve iklimsel özelliklerden meydana geldiği gözlemlenmiş ve bu konuda en önemli etken mahremiyet olgusu ve özel alan oluşumu olarak tespit edilmiştir.
Keywords : Mekansal Olgu, Geleneksel İran Evleri, Konut Tipolojisi, Sosyo-Kültürel Etmenler, İklim