Şeyh Sadûk ve Mu‘tezile-İmâmiyye Etkileşimindeki Rolü

Authors : Bekir Altun

Pages : 222-246

Doi:10.48203/siader.1207036

View : 18 | Download : 13

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research

Abstract :Mu‘tezile ile İmâmiyye arasındaki entelektüel ilişki hicrî ikinci asrın ilk yarısına kadar dayanmaktadır. Erken dönem kaynaklarda bu dönemde yaşayan her iki mezhep âlimlerinin çeşitli konularda birbirini etkilediği zikredilmiştir. İki mezhep arasındaki etkileşimin en somut örnekleri ise Büveyhîler döneminde meydana gelmiştir. Hem Mu‘tezile’nin hem de İmâmiyye’nin önde gelen bazı âlimleri bu dönemde yaşamıştır. Bunlardan biri de dönemin ilk Şiî-İmâmî âlimlerinden Şeyh Sadûk’tur (ö. 381/991-992). Şeyh Sadûk akılcı tutuma menfî yaklaşım gösteren katı bir ahbâr âlimi olarak bilinir. Peki, ahbâra sıkı sıkıya bağlı ve akla önem vermeyen biri olarak bilinen Şeyh Sadûk’un Mu‘tezile-İmâmiyye etkileşiminde nasıl bir rolü olabilir? İşte bu sorunun cevabı Büveyhî emiri Ruknüddevle’nin daveti üzerine gittiği Rey şehrinde Mu‘tezilî Sâhib b. Abbâd ile karşılaşmasından sonraki hayatında saklıdır. Bu nedenle onun fikrî hayatının akla yaklaşımı bakımından Sahîb b. Abbâd’dan önce ve sonra olmak üzere iki dönemde incelenmesi önem arz eder. Bu çalışmada, Şeyh Sadûk’un düşünce dünyasındaki bu değişim incelendikten sonra onun fikirlerine tesir eden Mu‘tezilî fikirler üzerinde durulacaktır.
Keywords : İslam Mezhepleri Tarihi, Mu‘tezile, İmâmiyye, Şeyh Sadûk, Sâhib b. Abbâd, Mu‘tezile-İmâmiyye Etkileşimi