MİFTĀḤU'L-ʿULŪM'UN DİL İLİMLERİ TASNİFİNE ETKİSİ

Authors : Nazife Nihal Ince

Pages : 207-221

Doi:10.30520/tjsosci.465856

View : 17 | Download : 13

Publication Date : 2018-10-15

Article Type : Research

Abstract :Arapçayı müşterek dil olarak kullanan Müslümanlar erken dönemlerden itibaren ilimler tasnifi üzerine düşünmüş ve konuyla ilgili eserler telif edilmiştir. Arap dili ilimlerinin bu tasnif içerisindeki yeri aşağı yukarı sabit olsa da kendi içerisindeki tasnifi sürekli değişmiştir. Oluşum sürecinde bir bütün olan el-ʿArabiyye , Arap diline dair bilinmesi gereken her şeyi ihtiva ederken asırların geçmesiyle alt dallara ayrılarak müstakil disiplinler oluşmuştur. Alt dallara ayrılan dil bilimlerinin konuları, kapsamları, sınırları ve nihayet sayıları üzerinde net açıklamalar yapabilmek birkaç asrın geçmesini gerektirmiştir. Dil ilimleri genel tasnif çalışmalarında öbekler halinde ele alınırken dil ilimleri uzmanlarının tasnifleri daha teknik kriterlere dayanmaktadır. Bu nedenle alanın uzmanları tarafından yapılan sınıflandırmalar önemlidir. Şu var ki birkaç eser dışında dil ilimleri alanında özellikle bu ilimlerin sınıflandırılmasıyla meşgul olunmamıştır. Bu eserlerden birisi on üçüncü yüzyıl dilbilimcilerinden Yusuf es-Sekkākī ’ye ait Miftāḥu’l-ʿulūm adlı eserdir. Bu makalede söz konusu eserin dil ilimleri tasnifine etkisini incelemeye çalışacağız. Miftāḥu’l-ʿulūm ’un dil ilimleri tasnifine tesiri tabii olarak müteakip dönemlerdeki çalışmalarda aranacaktır. Genel olarak belagat çalışmaları özel olarak Miftāḥu’l-ʿulūm tabanlı şerh, ihtisar ve haşiyeler temel kaynaklarımız olacaktır. Dil ilimlerini sınıflandırma fikri yeni bir fikir olmasa da Miftāḥu’l-ʿulūm’un hem konuların düzenlenmesi hem de giriş bölümündeki bilgileri itibariyle tasnif düşüncesini canlı tutan ve sonrakileri tasnif yapmaya tahrik eden bir eser olduğunu söylemek mümkündür. 
Keywords : es-Sekkākī, Miftāḥu’l-ʿulūm, dil ilimleri, ilimler tasnifi, nahiv, sarf, belagat