GRAMMATİCA TURCİCO-LATİNA’DA İSİM

Authors : Nurdan Besli, Yaşar Tokay

Pages : 74-85

Doi:10.5152/AUJFL.2022.1015014

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2022-06-26

Article Type : Research

Abstract :Tarih sahnesinde siyasi üstünlüğünü kanıtlayan Osmanlı Devleti, diğer milletlerin yoğun ilgisini çekmiş, güç ve iktidarı elinde bulunduran bu devletle yakın ilişkiler kurabilme gayretlerini arttırmıştır. Osmanlı Devleti’nin siyasi gelişimine mukabil devlet dili olan Osmanlı Türkçesi de büyük merak uyandırmış böylelikle Türk dili prestijli bir dil haline gelmiştir. Bu dönemde Türk dilinin öğrenilebilmesi için yurt dışında okullar açılmış ve bu dili anlatan pek çok eser vücuda getirilmiştir. 1666 yılında Albert Bobowski (nâmı-ı diger Ali Ufkî Bey) tarafından ele alınan Grammatica Turcico Latina da Avrupalılara Türkçeyi öğretebilmek amacıyla yazılmıştır. Gramer çalışmasına gelene kadar pek çok eser çeviren, musiki eserleri yayınlayan ve sarayda çevirmenlik görevi ile vazifelendirilen Ali Ufkî Bey, kendinden sonraki araştırmacıları da etkilemiş, bir döneme damgasını vuran Meninski’ye hocalık etmiş ve onun takdir toplayan eseri, Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae-Arabicae-Persicae’da kaynak olarak zikredilmiştir. Grammatica Turcico Latina adını verdiği eserinde yoğun cümle örnekleriyle Türkçeyi öğretmeye çalışmasının yanı sıra, verdiği gramer bilgileriyle dönemini ve sonrasını aydınlatabilecek pek çok önemli bilgiyi de kaydetmiştir. 3 ana bölümden oluşturduğu eserini fiiller (de verbo), isimler (de nomen), ve cümle (syntaxis) başlıklarıyla sınıflandırmıştır. Sıfat, zarf, bağlaç, edat vb. sözcük türlerini isim konu başlığı altında değerlendiren Ali Ufkî, isimler konusunu ayrıca yedi kategoride değerlendirmiştir. Yaptığı sınıflandırma ile kendinden sonraki araştırmacılara örnek olan, pek çok yabancıya Türkçeyi öğreten ve Türkçenin XVII. yüzyılına ışık tutan Ali Ufkî Bey’in eseri kıymetli bir dil yadigârıdır.
Keywords : XVII yy. Osmanlı Türkçesi, Grammatica Turcico Latina, İsim, Ali Ufkî Bey