MADDE BAŞLARI TÜRKÇE OLAN İLK OSMANLI TÜRKÇESİ SÖZLÜKLERİNDEN BİRİ: CEVÂHİRÜ’L-ELSİNE/ One of The Initial Ottoman Turkish Dictionaries Including Turkish Lexical Entries: Jawahir Al-Alsina

Authors : Serkan Çakmak

Pages : 373-390

View : 17 | Download : 9

Publication Date : 2019-06-27

Article Type : Research

Abstract :Öz Osmanlı dönemi Türk sözlükçülüğü, 17. yüzyıla kadar madde başları  Arapça ve Farsça, açıklama ve karşılıkları ise Türkçe olan edilgen karakterli  sözlüklerle temsil edilmiştir. Osmanlı Türkçesi döneminde on yedinci yüzyıla  kadar madde başları Türkçe olan bir sözlüğe rastlanmaz. İlk kez, İbrahim  Miskin’in 10 Safer 1075 tarihli Elfâz-ı Türkî-Farsî adlı sözlüğünde, Türkçe  madde başları ile karşılaşılır. Bu sözlüğü 18. yüzyılda sırasıyla Osmanzâde  Ahmed Tâib’in Mir’âtü’l-Müşkil, Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi’nin  Lehcetü’l-Lügat ve İbrahim Vedîd’in Cevâhirü’l-Elsine isimli sözlükleri takip  eder. Osmanlı Türkçesinin etken karakterli dördüncü sözlüğü olan  Cevâhirü’l-Elsine bu makalenin konusudur.  Makalede Cevâhirü’l-Elsine tüm yönleriyle tanıtılmaya çalışılmıştır.  Zira tarihî kıymeti yüksek olan bu sözlük hakkında kaynaklarda oldukça sınırlı  malumat verilmiştir. Bu çalışmada eserin adı, yazılış tarihi, müellifi, bölümleri,  nüshası, sözcük dağarcığı, bazı imla ve dil hususiyetleri hakkında eldeki  yegâne nüshasından hareketle edinilen bilgiler sunulmuştur. Ayrıca eserin  mukaddimesinin yazı çevirimi yapılmış ve el yazması nüshadan birkaç  sayfanın görüntüleri makaleye eklenmiştir. Anahtar Kelimeler: Cevâhirü’l-Elsine, Osmanlı Türkçesi, Sözlükçülük Abstract Turkish lexicography of the Ottoman era was represented until 17'th century by  passive dictionaries including Arabic and Persian lexical entries also Turkish remarks and  meanings. Any dictionary including Turkish lexical entries had not been written until 17th  century in the Ottoman Turkish period. The first dictionary including Turkish lexical entries  in the Ottoman Turkish period is Alfaz-i Turkî-i Fârsî written by İbrahim Miskîn on 25  Safar 1075. In the 18th century, Osmanzade Ahmed Tâib's Mir'ât Al-Mushkil, Shaykh al-   Islam Mehmed Esad Efendi's Lahjat al-Lughat and İbrahim Vedîd's Jawahir al-Alsina followed  the dictionary, respectively. The topic of this article is Jawahir al-Alsina which is the  fourth active dictionary of the Ottoman Turkish period.  In the article, Jawahir al-Alsina has been tried to be introduced with all aspects.  There is restricted information in resources regarding this important dictionary. In this paper,  acquired information with reference to the unique manuscript copy about the name, the  author, the chapters, the manuscript copy, the vocabulary and the grammatical features of  Jawahir al-Alsina have been presented. Furthermore, the preface of Jawahir al-Alsina has  been transcribed and the images of the several pages of the manuscript copy have been added  into the article. Keywords: Jawahir al-Alsina, Ottoman Turkish, Lexicography
Keywords : Cevâhirü’l-Elsine