Lisânü't- Tayr'da İdrak Fiilleri

Authors : Serpil Soydan

Pages : 1-20

View : 18 | Download : 10

Publication Date : 2020-06-26

Article Type : Research

Abstract :Mental fiiller, algılarımızı, duygularımızı, idraklerimizi ifade eden fiillerdir. Zihinle ilgili fiillerdir. Mental fiiller, algılama, idrak ve duygu fiilleri olmak üzere üç türe ayrılır. Bu çalışmada, mental fiillerin bir grubu olan idrak fiilleri (kognitif fiilleri) incelenmiştir. Bir süreç ve sonuç içeren, zihinsel işlem olarak ifade edilen idrak, anlamlama ve anlamlandırma çabasıdır. Düşünmek, karar vermek, anlamak, bilmek, istemek gibi kavramlar idrak sürecinde değerlendirilen kavramlardır. İdrak fiilleri, bilgiye dayalı fiiller olarak da değerlendirilir. Çalışmada, Çağatay Türkçesi dönemine ait Lisânü’t- Tayr adlı eser taranmıştır. Lisânü’t- Tayr’da kırk sekiz (48) idrak fiili tespit edilmiştir. İsim + yardımcı eylemle oluşan 37, kök hâlinde 6, yapım eki almış 1, deyimleşmiş 2, 1 kurallı birleşik fiil tespit edilmiştir. İdrak fiillerinden en çok sayıda kullanılanlar;  Niyet, istek, heves, tasarlama, arzu etme: 12, Bilme ve tanıma: 6, Düşünme: 6, Karar verme, anlaşma: 4. İdrak fiillerinden en az sayıda kullanılanlar: Açıklama, anlatma; Anlama; Hayal etme: 2’şer, Akıl- akılsızlık; Dikkat-ehemmiyet, Öğrenme, Öğüt verme- öğüt alma: 3’er; Öğretme ve hatırlama: 1’er tane kullanılmıştır. 
Keywords : Lisânü’t-Tayr, idrak fiilleri, , birleşik fiiller