LOZAN BARIŞ ANTLAŞMASI’NA DAİR FRANSIZ MECLİS ZABITLARINDA İTİRAZLAR VE İTİRAFLAR

Authors : Fatma Uygur

Pages : 147-180

View : 19 | Download : 15

Publication Date : 2020-12-18

Article Type : Research

Abstract :Birinci Dünya Savaşı’nı fiilen bitiren barış antlaşmalarının sonuncusu, Lozan’da 24 Temmuz 1923’te imzalanmıştır. Bu sürece giderken taraf devletlerden Fransa, Britanya’nın baskıları veya değişen hükümet politikaları sebebiyle Türkiye ile yakınlaşmasını kimi zaman geciktirmiştir. Ankara hükümetine, İngiltere karşısında denge unsuru olarak yakınlaşmak mecburiyetinde kalan Fransa, Mudanya ve Lozan dönemlerinde İngiltere’nin piyon olarak kullandığı Yunan tezini desteklememiş adeta İngiliz menfaatlerine karşı çıkmıştır. Bununla birlikte Fransa, 143 madde ve çok sayıda ek protokolden oluşan bu antlaşmayı kendi milli meclisine gecikmeli sunmuştur. Antlaşmanın bir yıl geciktirilerek Fransız meclisine getirilmesi bazı milletvekilleri tarafından Raymond Poincaré hükümetinin önemli bir kusuru olarak görülmüştür. Mecliste söz konusu antlaşmanın genelde aleyhine hararetli tartışmalarla dolu bir celse gerçekleşmiştir. Fransız Meclis müzakere tutanaklarında, Suriye/İskenderun sancağı, yabancı okullar, borçlar meselesi gibi bazı konularda Şark Meselesi bağlamında ciddi itirazlar görülmüştür. Fransız parlamentosunun, 13. yasama döneminin 25 Ağustos 1924 tarihli birleşiminin 43. oturumunda yapılan müzakere tutanaklarında, Lozan Antlaşması’nın maddeleri bölümler hâlinde tartışılırken aynı zamanda Türk tarafının şiddetle reddettiği Sevr Antlaşması’nın ilgili hükümleriyle karşılaştırılması bazı milletvekillerinin olumsuz yönde oy vermesine yol açmıştır. Fransız meclisinde, Türk-Fransız İtilâfnamesini (Ankara’da 20 Teşrinievvel 1337-1921) imzalamış, Sakarya Meydan Muharebesinden sonra da bizzat Mustafa Kemal ve hükümet yetkilileriyle yakın temas kurmuş bir politikacı olarak Franklin Bouillon Fransız Dışişleri Komisyon Başkanı sıfatıyla Lozan Antlaşması hakkında olumlu konuşmalar yapmıştır. Fransız milletvekillerinin ise alabildiğine sert bir biçimde eleştirdikleri bu antlaşma için, Fernand Enderand gibi bazı vekiller Avrupalı milletleri memnun etmeyen bir anlaşma olarak değerlendirmiş ve anlaşmaya kaybolan hayaller adını vermek istemiştir. Bu çalışmada, Fransız milletvekillerinin Fransız Milli Meclisi’nde Lozan Barış Antlaşması’na dair yaptıkları görüşmelerin, münakaşaların ve münazaraların yer aldığı Journal Officiel de la République Française Débats Parlementaires (Fransız Cumhuriyeti Resmî Gazetesi Meclis Tartışmaları) zabıtları başta olmak üzere Fransız matbuatının Lozan’a yaklaşımları ele alınmıştır.
Keywords : Lozan Barış Antlaşması, Şark Meselesi, Franklin Bouillon