COĞRAFYAYI OKUMAK: KİTAB-I BAHRİYE NÜSHALARI ÜZERİNE SİSTEMATİK BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Yasemin Nemlioğlu Koca

Pages : 504-526

Doi:10.32003/igge.734091

View : 25 | Download : 11

Publication Date : 2020-07-25

Article Type : Research

Abstract :Piri Reis coğrafya biliminde yazılı kitapların en önemlilerinden biri sayılan Kitab-ı Bahriye ile tarihi coğrafya araştırmalarına öncülük etmektedir. Piri Reis, Kitab-ı Bahriye’de Çanakkale başlangıç ve bitiş yeri olmak üzere saat yönünün tersinde bir yol izleyerek sefer yaptığı tüm Akdeniz kıyılarını ve adalarını coğrafi özellikleriyle açıklamış ve haritalandırmıştır. Eser, yazıldığı dönemin coğrafi, ekonomik, sosyal ve kültürel özelliklerinin belirlenmesinde büyük bir kaynak oluştururken, Türk ve Dünya coğrafya tarihinin de eşsiz kaynağıdır. Kitab-ı Bahriye Akdeniz ve çevresine ait coğrafi bilgilerin yanı sıra, dünya denizleri ve okyanusları, seyir, denizcilik, haritacılık, astronomi, iklim hakkında içerdiği bilgilerle ve bir imparatorluğun yönetimine sunulmuş olmasıyla, dönemine ait resmi belge niteliğindedir. Bu özelikleriyle Osmanlı medeniyetinde hazırlanmış ilk coğrafya kitabı olduğu söylenebilir. Kitab-ı Bahriye öncü ve yenilikçi bir çalışmadır; bu nedenle parça, bölüm ve kitap halinde çok sayıda çoğaltılmıştır. Bu nüshalardan hangisinin asıl eser olduğu bilinmemektedir, ancak İstanbul Süleymaniye Kütüphanesi Ayasofya 2612 numarada ve İstanbul Topkapı Sarayı Müzesi Hazine Koleksiyonu 642 numarada kayıtlı olan iki nüshanın sultana sunulduğu düşünülmektedir. Bu çalışmada Kitab-ı Bahriye’nin iki nüshası dil, harita çizimleri, içerik ve teknik açıdan değerlendirilerek aralarındaki farklılıklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmanın sonucunda Ayasofya 2612 nüshasının daha önce yapıldığı, nüshaların birbirinden kopya edildiği ve metin kısımlarının aynı olduğu; her iki nüshanın da birbirine yakın tarihlerde hazırlandığı düşünüldüğünde ise, nüshaların iki ayrı sultana, Sultan I. Süleyman ve Sultan II. Selim ya da Sultan III. Murat’a sunulmak üzere hazırlandığı görüşüne varılmıştır.
Keywords : Osmanlı El Yazmaları, Kitab-ı Bahriye, Coğrafya, Denizcilik