Kutsal Din Adamlığından Politik Temsilciliğe; Eskiçağ Yahudilerinin Baş Kohenlik Müessesesinin Dönüşümü

Authors : Okan Açıl

Pages : 120-142

Doi:10.38000/juhis.1426073

View : 78 | Download : 79

Publication Date : 2024-06-25

Article Type : Research

Abstract :Yahudi tarihinin başlangıcında özel bir din adamı sınıfı mevcut değildir. Musa peygamber döneminde (yak. M.Ö. XIII. yüzyıl) Yahudi ibadetlerinin çeşitlenmesi ve detaylanması sonrasında bir din adamı sınıfına ihtiyaç duyulmuştur. Bu ihtiyaç sonucu dini görevleri yerine getirmek maksadıyla kohenler ortaya çıkmıştır. Genel manada dini vazifelerle meşgul olan kohenler, kendi aralarında bir hiyerarşiye sahiptir. Bu hiyerarşinin tepesinde, baş kohen bulunmaktadır. Başlangıç itibariyle dini bir makam olarak ortaya çıkan baş kohenlik, M.Ö. 586 yılında Yahudilerin Babil’e sürülmesine kadar varlığını ve işleyişini bu çizgide sürdürmüştür. Ancak sürgün sonrası dönemde, artık bir Yahudi Devleti’nin veya bir Yahudi monarkın mevcut olmaması gibi gelişmeler baş kohenliğin yetkilerinin ve mahiyetinin genişlemesi sonucunu doğurmuştur. Bu çalışmada, baş kohenlik makamı üzerindeki bahse konu değişim, Babil sürgünü sonrasından, MS 66-73 Yahudi-Roma Savaşına kadar geçen süreçte, siyasallaşma kavramı çerçevesinde incelenmiştir. Ulaşılan sonuçlara göre, baş kohenliğin siyasallaşması süreci, Yahudiler üzerindeki Pers hakimiyeti dönemi (M.Ö. 539-331) ile başlamaktadır. Büyük İskender’in Yahudiye’yi ele geçirmesiyle Yahudiler Hellenistik kültürün idaresi altına girmiş ve Hellenistik baş rahiplik anlayışından etkilenen baş kohenlik hızla siyasallaşmaya devam etmiştir. Sonraki süreçte Seleukos idaresi altına giren Yahudilerin bu kutsal makamı, yeni otoritenin siyasi bir aracı haline dönüşmüştür. Seleukoslar sonrası Yahudiye üzerinde kurulan Haşmonayim yönetiminde (M.Ö. 134 – 63) geleneksel çizgisinden oldukça uzaklaşarak siyasi yetkilerle donatılan makam, bölgede doğrudan Roma hakimiyetinin tesis edilmesi sonrasında Roma politikalarına hizmet eder hale gelmiştir. Netice itibariyle, baş kohenlik makamı sürgün sonrası dönemde bariz şekilde siyasallaşmıştır. Makam üzerindeki siyasallaşma, yabancı yönetimler tarafından gerçekleştirilen siyasallaşma ve Yahudiler tarafından gerçekleştirilen siyasallaştırma olmak üzere iki yönlüdür.
Keywords : Yahudi, Baş Kohen, Kohen, Siyasallaşma, Ruhban Sınıfı.