Zeus Kültündeki Greko-Pers Etkileşimler

Authors : Farzad Abedi

Pages : 269-287

Doi:10.38000/juhis.626139

View : 15 | Download : 16

Publication Date : 2019-12-14

Article Type : Research

Abstract :Zeus kültündeki Greko-Pers etkileşimler, arkeolojik kanıtlar ve antik edebî eserler ışığında ortaya çıkarılabilir. Zeus, antik bir Hint-Avrupalı kökene sahipti. Akhamenid İmparatorluğu’nun kurulmasıyla birlikte, uzun bir süre birbirlerinden uzak kalan Hint-Avrupalı kültler, yeniden bir araya gelmişlerdir. Zeus da bu olayın sonucunda yeni etkileşimlerle karşılaşmıştır. Hinduizm’de gökyüzünün ata tanrısı olan Dyaus-Pitar’dan türetilen Zeus, Antik İran pantheonundaki kötümser tanrılar olan Daevalar’la ilişkilendirilmektedir. Ancak, Akhamenid İmparatorluğu kurulduktan sonra, hem antik edebî eserlerde, hem de arkeolojik ve epigrafik kanıtlar ışığında, Zeus’un daha çok Persler’in baş tanrısı olan Ahuramazda ile özdeşleştirilmesinden bahsedilir. Kafkaslar’da "Şimşekli Armazd” adı verilen tanrı, bu ilişkiyi açık bir şekilde yansıtmaktadır. Akhamenid İmparatorluğu çöktükten sonra, Doğu Anadolu’da baş kaldıran Yarı Persli hânedanlar, Ahuramazda ile Zeus’un birleşmesini hızlandırmışardır. Kommagene’de ortaya çıkan Zeus-Oramasdes, bu birleşimin önemli noktasıdır. Zeus kültündeki Greko-Pers etkileşimler konusunda, Ata-Kral-Tanrı kavramı da, yeni bir kavram olarak önem taşımaktadır. Arsakid sikkelerinde, Zeus biçiminde tasvir edilen kral ve kralın atası, bu konuyu kanıtlayan örneklerden sayılmaktadır. Bunun yanında, Yunan felsefî ve kültsel düşüncede, Kral-Tanrı kavramı, ilk defa Persli bir kral, yani I. Kserkses hakkında kullanılmıştır. Olympia’da keşfedilen Zeus ve Ganymedes terrakottası, söz edilen düşünceden kaynaklanmış olabilir. Sözü geçen Zeus, Pers etkili (?) bir sakal ve bıyığa sahip olduğu için, Ata-Kral-Tanrı kavramını temsil eden bir kanıt olarak kabul edilebilir.
Keywords : Zeus, Kült, Mitoloji, Persli, Yunan