ARŞİV BELGELERİNE GÖRE OSMANLI DEVLETİ'NDE KUR’ÂN-I KERÎM’İN TAB’ VE NEŞRİYAT SÜRECİNİN DENETİMİ

Authors : Fatih Rukanci, Hakan Anameriç, Yusuf Yalçin

Pages : 264-308

View : 18 | Download : 7

Publication Date : 2021-06-24

Article Type : Research

Abstract :Kur’ân-ı Kerîm’in İslam dininin temel referans kaynağı olması, onun orijinal ve hatasız olarak varlığını sürdürmesini zorunlu kılmıştır. Matbaa ile basımından önce Kur’an-Kerim ya da mushaf-ı şerif nüsha sayısının azlığı nispeten nüshalar üzerindeki kontrolü ve denetimi de kolaylaştırıyordu. Ancak Kur’ân-ı Kerîm’in ilk olarak Osmanlı Devleti dı-şında basılan nüshaları ve sonraları Osmanlı’daki baskı nüshalarının kontrol ve denetimi hem bazı nezâretlerin (bakanlıkların) bir arada uyum içinde çalışmasını gerektirmiş, hem de Kur’ân-ı Kerîm’e herhangi bir saygısızlığı, hürmetsizliği önleyecek, nüshaların doğruluğunu onaylayacak komisyonların kurulmasına neden olmuştur. Gerek nezâretlerin gerekse bünyesinde bu konuyla ilgili kurulan komisyonların yapmış oldukları yurtiçi ve yurtdışı yazışmaların incelenmesi; Kur’ân-ı Kerîm’in basım ve yayımına ilişkin hangi faaliyetlerin hangi amaçlarla sürdürül-düğünü anlamamıza yardımcı olacaktır. Bu bağlamda makalede XIX. yüzyılın ikinci yarısı ile XX. yüzyılın ilk çeyreği arasındaki zaman dili-mine tarihlenen arşiv belgelerinin ortaya koyduğu Osmanlı Devleti’nin Kur’ân-ı Kerîm hassasiyeti ve bu hassasiyet neticesinde mushaf-ı şerifin basım yayımına yönelik denetim uygulamaları açıklanmaya çalışılmıştır. Yine bu çalışma kapsamında incelenen arşiv belgelerinin kanıtsal değeri; İslamın önderliğini ve hamiliğini uzun yıllar üstlenmiş olan Osmanlı Devleti’nin Kur’an-ı Kerim’i nüsha bazlı tartışmalardan uzak tutma çabasını da açıkça ortaya koymaktadır.
Keywords : Kur’ân-ı Kerîm basımı, Kur’ân-ı Kerîm yayımı, Osmanlı Devleti’nde matbaacılık, Kutsal kitap, Mushaf-ı şerif