Cumhuriyet Türkiyesinde Elektrik Enerjisi Üretimi ve Enerji Politikaları (1923-1960)

Authors : Nadir Yurtoğlu

Pages : 227-280

View : 19 | Download : 12

Publication Date : 2018-11-27

Article Type : Research

Abstract :Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren 1960 yılına kadar Türkiye’de elektrik  enerjisi üretimi çalışmaları ve enerji politikaları ile bu politikaların ekonomiye olan  yansımaları, çalışmanın konusunu teşkil etmektedir. Konu, Cumhuriyet Halk Partisi  (CHP) döneminde elektrik üretimi (1923-1950); Demokrat Parti (DP) döneminde  elektrik üretimi (1950-1960) ile sınırlandırılarak iki dönem dâhilinde ele alınmıştır.  Türkiye’de elektrik üretimi çalışmaları ve enerji politikaları ile bu politikaların ekonomiye  olan katkıları sayısal veriler üzerinde değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak  materyalini, Cumhuriyet arşivi belgeleri, resmi yayınlardan; zabıt ceridesi, kanunlar  ve tutanak dergileri, resmi gazete, istatistik yıllıkları, ayın tarihi ve dönemin  süreli yayınları arasında bulunan ekonomi dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır.  Konu incelenirken, dönemin Türkiye’si ile Dünyanın elektrik üretimi alanında yaşanan  gelişmeleri göz önüne alınarak gerekli değerlendirilmeler yapılmıştır. Çalışmada  elde edilen sonuç şudur: Cumhuriyetin ilk yıllarından itibaren CHP Hükümetleri  zamanında elektrik üretimi faaliyetleri yabancı sermayeli imtiyazlı ortaklıklar şeklinde  yürütülmüş, 1930’lu yıllara gelindiğinde yabancı sermayenin elinde bulunan  imtiyazlar Devlet tarafından satın alınmaya başlanmıştır. 14 Haziran 1935 tarihinde  Etibank ve Elektrik İşleri Etüt İdaresinin (EİEİ) kurulması ile elektrik enerjisinin  üretimi ve dağıtımı bu kurumların uhdesine alınmıştır. DP hükümetinin iktidara  gelmesi akabinde, 18 Aralık 1953 tarihinde Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün  kurulması ve enerji üretimine daha da önem verilmesi ile beş büyük hidroelektrik  santrallerinin yanı sıra orta ölçekte birçok santraller kurulmuştur. Bu suretle 1950  yılında 789.5 milyon kilovat saat olan enerji üretimi 1960 yılında 2 milyar 815 milyon  kilovat saatin üzerine çıkarak ülke ekonomisine önemli katkılar sağlamıştır.
Keywords : Elektrik, Etibank, Hidroelektrik Santralı, Termik Santralı, İller Bankası