Crosses in the Mosaic Floors of Churches in Provincia Arabia and Nearby Territories, Against the Background of the Edict of Theodosius II

Authors : Lihi Habas

Pages : 33-60

Doi:10.26658/jmr.306314

View : 15 | Download : 6

Publication Date : 2015-12-01

Article Type : Other

Abstract :İ.S. 4. ve 8. yüzyıllar arasında, Arabistan eyaleti ve komşu ülkelerde (bugünkü Transürdün) bir çok kilise kurulmuştur. Kiliselerin çoğu mozaiklerle döşenmiştir. Mozaik tabanlar, geometrik, bitkisel ve figüratif halı desenleri gibi günlük hayattan alınmış sahnelerle zengin bir repertuvara sahiptir. Bu desenlerin bazıları da kişileştirme şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Mozaik tabanlar aynı zamanda sembolik hanedanlıkla ilgili düzenlemeler ve sembolik motiflerle süslenmiştir. Bunlar arasında haçlarda yer almaktadır. Bu çalışma, Transürdün Bizans kiliselerinde bulunmuş farklı haç tiplerinin tanımı, bunların mozaik tabanlardaki ve kiliselerdeki konumu ve gizli haçlar olarak eşdeğer öneme sahip paralel motiflerin kullanımı üzerine yoğunlaşmıştır. Haç motifi repertuvarı zengindir. Bu haçlar, eşit kollu Yunan haç tipi, Latin haçı, Malta haçı ya da geometrik geçişli Yunan haçı şeklinde bulunmuştur. Ayrıca, crux clipeata, crux gemmata ve crux decussate tipinde haçlar bulunmaktadır. Bazı yerlerde ΑΩ harfleri haçların kolları arasında gösterilmiştir ve dikey koldan askıya alınmıştır. Bazı yerlerde haç, yükselen bir tepe üzerinde, Golgotha Tepesini simgeler şekilde gösterilmiştir. Mozaik tabanlardaki haçlar, kilise komplekslerinin ön giriş odasında, kiliselerde, kiliselere eklenmiş şapellerde, kriptalarda, martyrium şapellerde, mezar şapellerde ve vaftizhanelerde görülmektedir. Bunlar gizli değildir ve kilise ya da şapel binasının belirli bir kısmıyla sınırlı değildir. Aksine, haçlar görünürdür ve apsiste, bemada, kilise eşyalarının saklandığı odada, koridorlarda, sütunlar arasındaki koridorlarda, nartekste, ön odalarda ve mekanlar arasındaki geçiş ya da girişlerde görülmektedir. Kiliselerdeki mozaik tabanlar üzerinde haçların görünmesi oldukça şaşırtıcıdır. Çünkü, İmparator II. Theodosius tarafından İ.S. 427’de çıkarılan fermana aykırıdır. Ancak bu ferman, bölgemizdeki mozaikler üzerinde yetersiz bir etki yapmıştr. Arkeolojik buluntular, Transürdün ve komşu topraklarda taşlara oyulmuş ya da kiliselerin mozaik tabanlarında yer alan haçların varlığını, kiliselerin girişindeki ve insanların yürüyüp adım attıkları ve üstüne bastıkları kilisenin içindeki haçların konumu nedeniyle, saygısızlık riskine rağmen, kanıtlamaktadır. Arkeolojik kanıtlar, fermanın ruhu ve gerçeklik temeli arasındaki boşluğu kanıtlamaktadır ve olayın anlaşılmasına katkıda bulunmaktadır
Keywords : Haç, Alfa ve Omega Harfleri, Golgotha Tepesi, II. Theodosius Fermanı, Arap Eyaleti