Kazak Türklerinin Destanlarındaki Dağ Adları Üzerine Bir Araştırma

Authors : Hidayet Ergün

Pages : 783-797

View : 54 | Download : 37

Publication Date : 2021-12-06

Article Type : Research

Abstract :Destanlar milletlerin hafızalarında yer eden olayları gelecek nesillere aktarımında önemli bir görev üstlenmektedir. Bir toplumu sonuçları bakımından etkileyen destanlar o toplumun kültür hazinesini içerisinde barındırmaktadır. Destanlarda örf, adet, gelenek ve kültürel kodların yanı sıra birçok şeyin kökeni hakkında bilgilere ulaşmak mümkündür. Sözlü bir geleneğin ürünü olan destanlar, Kazak Türkleri için de önemli bir yer edinmektedir. Türkiye Türklerinde bu tür Destan olarak karşılık bulurken Kazak Türklerinde epos, arhaik epos, köne epos, batırlık epos, kahramandık köne epos, liro-epos, ğaşıktık epos, romandık epos, batırlık ertegi, cır, batırlar cırı, ğaşıktık cır, epostık jır, liro-epostık cırlar, liro-epikalık cırlar, dastan gibi adlar verilmektedir. Toponim için önemli veriler barındıran destanlarda yer, su, bitki, orman gibi unsurların yanında dağ ile ilgili bilgiler de bulunmaktadır. Dağlar yükseklikleri bakımından Tanrıya yakın yerler olduğu için son derece önemli bir yere ve role sahip olan kutsal mekânlardır. Dağlara atfedilen bu kutsallık zamanla ritüelleşerek dağ etrafında kültlerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Dağlar gerçek dünya ve öbür dünya, yaşamla ölümün, gizli ile açığın arasındaki iletişimi sağladığı için dünyanın merkezi olarak kabul edilmektedir. Çalışmada ele alınan "Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi”ndeki Kazak destanları oronim bağlamında ele alınıp tasnif edilmiştir. Kazak destanlarındaki dağ adlarının oluşumu yedi başlık etrafında ele alınmıştır. Bu başlıklar renk, sayı, hayvan, bitki, maden, boy ve millet adı ile birlikte efsane etrafında oluşan dağ adlarıdır. Çalışmada sonuç olarak Kazak destanlarından dağ adlarının oluşumu genellikle renkler ile üretildiği tespit edilmiştir. Diğer başlıklarda bulunan unsurlar renkler kadar yaygınolmasa da Kazak destanlarında dağ adı olarak üretildiği ve bu şekilde yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir.
Keywords : Toponim, Oronim, Kazak Destanları