Türkiye’de İllere Göre İnsani Gelişme Endekslerinin Hesaplanması: 2009-2018 Kapsamlı Bir Panel Veri Seti

Authors : Nadide Yiğiteli, Devran Şanli

Pages : 1-40

Doi:10.26650/JECS2019-0068

View : 25 | Download : 6

Publication Date : 2020-06-30

Article Type : Research

Abstract :Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı çerçevesinde ülkelerin kalkınmışlık düzeyini değerlendirmek amacıyla 1990 yılında insani gelişme endeksi oluşturulmuştur. Sonraki yıllarda ise insani gelişmenin değişik boyutlarını analiz eden farklı endeksler geliştirilmiştir. Söz konusu endeksler ülkelerarasında bir karşılaştırma yapmakta iken yerel düzeyde değerlendirmeye imkân vermemektedir. Diğer yandan, Türkiye özelinde illerin insani gelişme durumlarının her yönüyle tespit edilmesi büyük önem arz etmektedir. Bu amaçla çalışmada, UNDP metodolojisini kullanarak, 81 il düzeyi ve 2009-2018 dönemini kapsayan bir süreç için dört farklı endeks oluşturulmuştur. Bu yönüyle, literatüre geniş ve özgün bir veri seti sunulmaktadır. Sonuçlar incelendiğinde, insani gelişmenin her alanında illerin ilerleme gösterdiği ancak çok yüksek insani gelişme kategorisine ulaşılamadığı görülmektedir. İnsani gelişme değerlerini baskılayan temel etken ise illerin düşük eğitim düzeyleri olarak karşımıza çıkmaktadır. Eğitim ve gelir dağılımı alanlarında bölgesel eşitsizlikler ve cinsiyet eşitsizlikleri, azalmasına rağmen hala oldukça yüksek seviyelerdedir. HDI endeksinde en gelişmiş iller Ankara, İstanbul ve Kocaeli; en alt sıradaki iller ise Van, Şanlıurfa ve Ağrı olarak tespit edilmiştir. Eşitsizlik uyarlanmış HDI endeksinde ise hiçbir ilimiz çok yüksek insani gelişme düzeyine ulaşamamaktadır. Eşitsizlik kaybının en az olduğu il Muğla iken en çok olduğu il ise Hakkari’dir.
Keywords : İnsani Gelişme Endeksi (HDI), Eşitsizlik Uyarlanmış İnsani Gelişme Endeksi (IHDI), Cinsiyete Dayalı Gelişme Endeksi (GDI), Toplumsal Cinsiyet Eşitsizlik Endeksi (GII)