KHALWATIYYAH IN KOSOVO AND MACEDONIA

Authors : Idris Türk

Pages : 429-441

Doi:10.14486/IJSCS309

View : 10 | Download : 8

Publication Date : 2015-07-23

Article Type : Other

Abstract :Osmanlı Devleti’nin Rumeli’de yerleşme süreci, I. Murat’ın 1361 yılında Edirne’yi ve Filibe’yi fethetmesi ile başlamıştır. Bu süreçte, önce fethedilen yerlere iskân faaliyeti yapılmakta, sonrasında da yeni fetihler gerçekleştirilmekteydi. Bu çalışmalar ise bir sistematik dâhilinde yürütülüyordu. Fethedilen bölgelerde yaşayan Hıristiyan halka hoşgörü ve adaletle muamele edilmesi ve kurulan yeni müesseselerin hizmetleri, Osmanlı’nın Balkanlar’da hızlı yerleşmesinde önemli etkenlerdir. Öte yandan, özellikle yeni nüfusun dini olan İslâm’ın, bölge halkı tarafından kabul görmesinde, Osmanlı’dan önceki dönemde bölgeye gelmeye başlayan tasavvuf erbabının faaliyetleri de azımsanmayacak seviyededir. Osmanlı Devleti’nin Balkanlar’a gelmesi ile tarikat çevrelerinin bölgeye göç süreci, devam etmiştir. Tarikat büyükleri, yol kavşaklarına, su kenarlarına ve tenha bölgelere tekkeler kurmuşlardır. Bu tekkelerde, dinî faaliyetlerin yanında sosyal ve kültürel etkinlikler de düzenlenmiştir. Bu tekkeler sayesinde yerli halk Müslümanlar hakkında olumlu kanaat edinmiştir. Balkanlar’da zaman içerisinde Halvetiyye, Nakşibendiyye, Mevleviyye, Kâdiriyye, Rifâiyye, Sa‘diyye, Bektâşîlik, Şazeliyye ve Melâmîlik gibi tarikatların faaliyetleri kayda değer seviyeye ulaşmıştır. Bölgedeki pek çok şehre, mezkûr tarikatların muhtelif kolları tarafından, tekkeler kurulmuştur. Bu şehirlerin önemli bir kısmı bugünkü Bosna-Hersek, Sırbistan, Kosova, Arnavutluk ve Makedonya sınırlarındadır. Bölgede, XVI yüzyıldan itibaren Osmanlı’nın yıkılışına kadar en faal tarikat ise Halvetiyye olmuştur. Balkanlar’da İslamiyet’in tanınmasında ve tasavvufî geleneğin yerleşmesinde Halvetî tekkelerinin önemli katkıları vardır. Bu tekkelerden bir kısmı günümüze kadar ulaşmış ve faaliyetlerine devam etmektedir. Ancak önemli bir bölümü ise ya yıkılmıştır yahut bu manada faal değildir. Çalışmamızda Kosova ve Makedonya’da kurulan Halvetî tekkeleri ekseninde, Halvetiyye’nin, bu bölgelerdeki tarihinden bahsedilecektir. Konunun işlenişi esnasında Halvetî tekkelerinin fiziki özellikleri, tarikat faaliyetleri, bulundukları bölgeye etkileri ve günümüzdeki durumları hakkında da kısa bilgiler aktarılacaktır
Keywords : Halvetiyye, Kosova, Makedonya, şeyh, tekke