Türkçe ımızgan- ve ınçıkla- Fiilleri Üzerine

Authors : Engin Çetin

Pages : 111-125

Doi:10.46614/ijous.1196610

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2022-12-31

Article Type : Research

Abstract :Bir dilin söz varlığı farklı kategorideki sözlerden oluşur ve yansıma sözler bu kategorilerden biridir. Toplumların doğadaki sesleri nasıl algıladığını da gösteren yansıma sözler, toplumdan topluma veya aynı toplum içinde zamanla farklılık gösterebilir. Bu makalede ilk olarak Karahanlı Türkçesine ait Kur’an tercümelerinde tespit edilen, Kutadgu Bilig’de ve Divānu Lugāti’t-Turk’te bulunmayan ama sonraki dönem ve sahalarda da görülen ımızgan- "uyuklamak” fiili ile ilk olarak Altun Yaruk’ta tespit edilen, sonraki dönem ve sahalarda da rastlanan, Kutadgu Bilig’de geçmesine rağmen Divānu Lugāti’t-Turk’te bulunmayan ınçıkla- "sızlanmak” fiilleri üzerinde durulmuş, bu fiillerin kökeni ve yapısına dair daha önceki görüşler tahlil edilerek yeni görüşler ileri sürülmüştür. Her iki sözcük de Türkiye Türkçesi ağızları dâhil olmak üzere çok sayıda Türk dilinde varlığını sürdürmektedir. Imızgan- fiili 1945’teki ilk baskısından başlayarak Türkçe Sözlük’te yer almış, 1988 baskısından itibaren hlk. kısaltmasıyla madde başı olmaya devam etmiştir. Fiilin Türkiye Türkçesinde başka sözcüklerde de var olduğunu söylemek mümkündür. Inçıkla- fiili de tarihî Türk dillerinde tespit edildiği gibi çağdaş Türk dillerinde de farklı anlamlarla varlığını sürdürmektedir.
Keywords : ımızgan-, ınçıkla-, Tarihî Türk Yazı Dilleri, Anadolu Ağızları, Çağdaş Türk Dilleri