Eski Türkçeden Günümüze Şişek Sözcüğü

Authors : Halil Ibrahim Taşkiran

Pages : 19-42

Doi:10.46614/ijous.949881

View : 30 | Download : 15

Publication Date : 2021-06-30

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada şişek sözcüğünün tespit edebilen ilk kaydındaki biçim ve anlamından günümüzdeki biçim ve anlamlarına gelene kadar geçirdiği değişim aktarılmaya çalışılmıştır. Bu amaçla çalışma: Giriş, Eski Türkçede Tişek Sözcüğü, Tarihî Kıpçak-Harezm ve Çağatay Eserlerinde Şişek Sözcüğü, Eski Oğuz Türkçesi Eserlerinde Şişek Sözcüğü, Türkiye Türkçesi ve Ağızlarında Şişek Sözcüğü, Çağdaş Türk Dillerinde Şişek Sözcüğü, İçeriği Farklı Sözlüklerde Şişek Sözcüğü, Şişek Sözcüğüne Dair Köken Bilgisi Açıklamaları ve Sonuç olmak üzere dokuz başlık altında toplanmıştır. şişek sözcüğü, tarihî Türk dillerinden Eski Türkçe döneminde Dîvânu Lugâti’t- Türk’te tişek biçimiyle "iki yaşındaki koyun” anlamında bir kez geçmekteyken, çağdaş Türk dillerinde en az iki biçimi ve birçok farklı anlamı bulunmaktadır. Bu biçim ve anlamların tarihî Türk dilleri ile çağdaş Türk dilleri ve Anadolu ağızlarındaki durumu şu şekildedir: Eski Türkçe tişek’ten gelişen şişek ve Anadolu ağızlardaki işek, fişek, şişak, şişey, şüşek türevleri "çeşitli yaşlardaki erkek ve dişi koyun; enenmiş koyun; doğurmamış genç manda” anlamları yanında "balık” anlamını da ifade etmektedir. Eski Türkçe tişe-’den gelişen dişe- biçimi Türkiye Türkçesinde "diş çıkarmaya başlamak (bebekler hakkında); diş çıkarmak” anlamına, Kumuk Türkçesinde tişe- olarak "1. Yonmak, yontmak; taşnı tişemek ‘taşı yontmak’; 2. mec. Birini birine, bir şeye saldırtmak”, Kaşgar ve Yarkend ağzında tişa- biçimi "1. Testerenin dişlerini eğelemek; 2. çişi- ‘yaşını doldurmak” anlamlarına evrilmiştir.
Keywords : Çağdaş Türk dilleri, Eski Türkçe, köken bilgisi, şişek, Türkiye Türkçesi.