ŞAH İSMAİL HATÂÎ’NİN DİVAN’INA BİYOGRAFİK BİR BAKIŞ: DİVÂN’DAKİ "GÉNE ‘EZM ÉYLEDİ KÖŊLÜM GÉDER OL ŞĀH-I E‘LĀYA" GAZELİNİN ÇALDIRAN SAVAŞI ÜZERİNDEN İNCELENMESİ

Authors : Elife Ateş

Pages : 54-66

Doi:10.51540/ijof.1029458

View : 24 | Download : 16

Publication Date : 2021-12-30

Article Type : Research

Abstract :Safevi Devleti’nin kurucusu ve yöneticisi de olan Şah İsmail, Hatâî mahlasıyla hece ve aruz vezninde yazdığı şiirleri ve mesnevileri sebebiyle Divan ve Halk edebiyatımızın önemli şairlerindendir. Tarihte daha çok edebiyatçı kişiliği ile mi yoksa siyasetçi kişiliğiyle mi yer aldığı sorusuna cevap bulmak oldukça zordur. Zira Osmanlı padişahları ile olan münasebeti ve yaptığı savaşlar tarihe yön veren önemli siyasi olaylar olarak kaydedilmişken, söylediği nefesler hala Anadolu’da canlılığını korumaktadır. Şairin hayatında bir dönüm noktası olan hadise ise hiç şüphesiz Çaldıran Savaşı’dır. Daha önce hiç yenilgi tatmamış şah, bu savaşla ağır bir hezimete uğramıştır. Bir şairin içtimai hayatının şiirine yansımaması düşünülemez. Şah İsmail’in bu çalkantılı dini-politik hayatı da şiirine yansımıştır. Öyle ki Divan’ı incelendiğinde Divan’da yer alan şiirleri Çaldıran Savaşı öncesindeki şiirler ve Çaldıran Savaşı sonrasındaki şiirler olarak tasnif etmek mümkündür. Şairin "Géne ‘ezm éyledi köŋlüm géder ol şāh-ı e‘lāya” şiiri Divan’da Çaldıran Savaşı’nın şair üzerindeki etkisini tasvir ettiği düşünülen en kuvvetli şiirdir. Bu sebeple, çalışmada Şah İsmail Hatâî’nin Divan’ı biyografik bir yaklaşımla okunmuş ve şairin "Géne ‘ezm éyledi köŋlüm géder ol şāh-ı e‘lāya” şiiri Divan’dan seçilmiş diğer şiirlerle birlikte Çaldıran Savaşı’nın şair üzerindeki psikolojik etkisini tasvir etmesi açısından ele alınmıştır.
Keywords : Şah İsmail, Hatâî, biyografi, Çaldıran Savaşı, Klâsik Türk Edebiyatı, Şah İsmail, Hatâî, biyografi, Çaldıran Savaşı, Klâsik Türk Edebiyatı, Şah İsmail, Hatâî, biyografi, Çaldıran Savaşı