DÖNGÜSEL EKONOMİ ÇERÇEVESİNDE TÜRKİYE’DE ATIK İTHALATININ BELİRLEYİCİLERİ: ÇEKİM MODELİ ANALİZİ

Authors : Gizem Mukiyen Avci

Pages : 170-193

Doi:10.35408/comuybd.1151657

View : 19 | Download : 21

Publication Date : 2022-09-29

Article Type : Research

Abstract :Sanayileşme ve küreselleşmenin etkisi ile birlikte tüketim ve üretimdeki artış eğilimi, açığa çıkan atık miktarında da artış yaşanmasına neden olmaktadır. Son yıllarda giderek artan ve çevre ve sağlık açısından ciddi olumsuz etkileri bulunan atıkların, ekonomik yarar sağlayacak kanallara yönlendirilmesi gerektiği görüşü ön plana çıkmaktadır. Böylece doğrusal ekonomideki al-yap-kullan-at görüşünün yerini döngüsel ekonomi çerçevesinde al-yap-yeniden yap görüşü almaya başlamıştır. Atıkların azaltılması, geri dönüşümü ve yeniden kullanımı stratejilerinin benimsendiği döngüsel ekonomi çerçevesinde atıkların potansiyel bir ikincil hammadde olması, enerjiye dönüştürülebilmesi ve ikinci el mal ticareti yoluyla ekonomik yararlar sağlayabileceği düşünülmektedir. Küresel boyutta döngüsel ekonominin stratejilerinin sürdürülebilirliği ülkelerin tek başına uyguladıkları politikalarla yeterli olmayacağı için ülkeler arası atık ticaretini gerektirmektedir. Bu kapsamda ülkeler arası atık ticareti ile atıkların, sınıflandırma ve işleme süreçleri açısından karşılaştırmalı üstünlüğe sahip olan ülkelere yönlendirilmesi ve böylece küresel boyutta ekonomik kazanımlar sağlanması amaçlanmaktadır. Çalışmada dünya atık ithalatında önemli rol oynayan Türkiye’nin atık ithalatını etkileyen faktörlerin çekim modelinden hareketle belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu bağlamda Türkiye’nin atık ithalatının belirleyicileri 2006-2020 dönemi verileri kullanılarak, ticaret ortağı olan 63 ülke için çekim modelinden hareketle Poisson Pseudo Maximum Likelihood (PPML) yöntemi ile analiz edilmiştir. Analiz sonucunda ihracatçı ülkenin gelir düzeyinin ve nüfusunun artmasının Türkiye’nin atık ithalatını arttırıcı yönde etkilediği, ülkeler arası uzaklığın artmasının, atık ihracatçısı olan ülkelerin karalarla çevrili olmasının ve atık ihracatçısı ülkenin çevresel performansındaki ve yolsuzluğun kontrolündeki iyileşmelerin Türkiye’nin atık ithalatını sınırlandırıcı etkide bulunduğu tespit edilmiştir.
Keywords : Atık İthalatı, Çekim Modeli, Döngüsel Ekonomi