Ebussuûd Efendi'nin İrşâdü'l-akli's-selim ilâ mezaya'l Kitâbi'l-Kerim Adlı Tefsirinin Müellif Nüshası ve En Eski Yazmaları

Authors : Adem Yerinde

Pages : 189-236

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2015-01-15

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada Ebussuud Efendi’nin abidevi eseri İrşâdü’l-akli’sselim  ilâ mezâyâ’l-Kitabi’l-Kerim’in müellif nüshası ve özellikle  müellifin hayatında yazılan temel nüshaları tanıtılacaktır. Birinci  kısımda Ebussuud Efendi’nin hayatı, özellikle tefsiriyle ilgili kısımlarına  işaret edilerek ele alındıktan sonra ikinci bölümde tefsirin  yazılış sebebi, yazım süreci, tarihi kaynaklarda ele alınışı,  içeriği, müellif nüshası ve güvenilir nüshaları etraflıca tanıtılacaktır. İrşadü’l-akli’s-selim Ebussuûd Efendi’yi asıl üne kavuşturan  eseridir. Yazıldığı günden itibaren ilim ve siyaset çevrelerinin  büyük alakasına mazhar olan İrşad, kısa sürede geniş Osmanlı  coğrafyasında Keşşâf ve Envârü’l-Tenzil’den sonra en çok tutulan  tefsir haline gelmiştir.  Ebussuûd Efendi, Kur’an’ın özellikle edebi inceliklerinin vahyin  lafız ve mana güzelliklerine yaraşır bir üslupla yeniden tertip  edilerek Sultan Süleyman Han’ın zengin kütüphanesine hediye  edilmesi maksadıyla kaleme aldığı İrşâdü’l-Akli’s-Selim’ini, Şeyhülislamlık  makamına atanmasından bir yıl sonra yaklaşık olarak  6 Rebiulevvel 953(7 Mayıs 1546)’da başlamış, yoğun dinî,  idarî ve siyasî meşguliyetleri sebebiyle ancak 20 yıl 103 gün (7303  gün) sonra 3 Receb 973(24 Ocak 1566)’de bitirebilmiştir. Tefsirin  5 ciltten müteşekkil orijinal nüshası, bugün Beyazıt Devlet  Kütüphanesi’nde bulunmaktadır (İlk cilt kayıptır). Ebüssuud Efendi’nin vefatından sonra tefsirinin orijinal nüshası  değerli bir yadigâr olarak en küçük oğlu Mustafa Çelebi’ye, ondan oğlu Kazasker Mehmet’e, ondan da oğlu Mehmet Sadık Efendi’ye  intikal etmiştir. Mehmet Sadık Efendi’den sonra bir şekilde çağdaşı  Sadrazam Kara Mustafa Paşa’ya (ö. 1095/1683) geçmiştir.  Sadrazam eseri İstanbul Çarşıkapı’da inşasını başlattığı külliye  içinde kurulacak kütüphaneye konulmak üzere vakfetmiştir. Bu  kütüphanedeki kitaplar Cumhuriyet döneminde önce Nuruosmaniye,  daha sonra da Beyazıt Devlet Kütüphanesine nakledilmiştir. p.p1 {margin: 0.0px 0.0px 0.0px 0.0px; font: 8.0px Helvetica}
Keywords : "İrşadü’l-akli’s-selim, Ebussuûd Efendi, " "Beyzavî, Zemahşerî