Liberal Medya Okuryazarlığı Kavramsallaştırmasına Eleştirel Bir Bakış

Authors : Ayşe Emre Kaya

Pages : 1-25

Doi:10.33464/mediaj.823525

View : 25 | Download : 10

Publication Date : 2020-12-30

Article Type : Research

Abstract :Kavramların gücü, üzerlerinde konsensusa vardığımızı kuvvetli bir biçimde hissettirmelerinden gelmektedir. Öyle ki, üzerinde düşünmeye dahi ihtiyaç duymadığımız, sorgulamadığımız pek çok kavram ve kavramsallaştırma söz konusudur. Bu kavramların doğruluğuna duyulan güven, onların tanımlandıkları hallerini gerçekten içerdiklerine dair inancı da beraberinde getirir ve böylelikle toplumlar içinde daha da kolay yerleşik hale gelirler. Bu noktada kavramları belirleyen güçlere odaklanma gereği ortaya çıkar. Çünkü kavramlar, her ne kadar etkili görünürlerse görünsünler, aslında onlarda güç iktidar ilişkileri çerçevesinde belirlenmektedirler. Bu bakış açısıyla medya okuryazarlığı kavramsallaştırmasına da yaklaşıldığında; medyaya ilişkin epistemolojik birikime ve buna yön veren yapıya odaklanılması gerektiği ortaya çıkmaktadır. Medya ve medya okuryazarlığı kavramının tanımlamalarda, liberal medya anlatısının hâkimiyeti söz konusudur. Bu hâkimiyet, liberalizmin mevcut yapının muhafazası biçiminde işleyen, dolayısıyla değerlendirme, çözme, sorgulama ve üretme gibi etkinlik alanlarını "tadilatçı” bir yapı ile sınırlı tutan yaklaşım biçiminin aynen medya okuryazarlığı kavramının formatlanmasında benimsenmesine yol açmış, bu nedenle de aslında tanımda iddia edilen potansiyelleri içinde barındırması yapısal olarak imkân dışı kalmıştır. Liberal anlatının kapitalist pazar ile bağını gizleyen yapısı, bu kavramlarda aynen benimsenmiş ve bu yönleriyle sistem için işlevsel olmuşlardır. Medya okuryazarlığı kavramlarının eleştirel kisvesi altında olanlarında dahi " medya – kapitalist pazar” bağı kurulmamakta, kurulsa dahi bu bağ silik ve gevşek tutulmaktadır. Medya okuryazarlığı kavramının gerçek anlamda eleştirel bir düşünümsellik barıdırması için, kapitalist üretim tarzı ve işleyiş biçimlerinin medyaya ve medyaya içkin kavramsallaştırmalara etkisinin göz önünde tutulması ve bunları dönüştürebilecek düşünceler içermesi gerektiği düşünülmektedir. Medya okuryazarlığı kavramını ve kavramsallaştırmasını bütün bu düşünceler ışığında ele alma niyeti üzerine kurulu olan bu çalışmada medya ve okuryazarlık kavramlarının nasıl kavramsallaştırıldığından yola çıkılarak, tanıma nelerin eklenip, nelerin tartışma dışında tutulduğu üzerinde durulmuştur. Betimleyici nitelikteki bu çalışmada, ekonomik ve kültürel yapıyı birbirinden ayırmayan eleştirel medya/kültürel çalışmalar perspektiften hareket edilerek, eleştirel yorumsayıcı bir yaklaşımla, medya okuryazarlığı kavramsallaştırılmasının ekonomi politik bağlarını ortaya serilmiş böylelikle kavramın sistem içerisinde üstlendiği role ve işleve dikkat çekilmiştir.
Keywords : medya, Liberal Medya Kuramları, Eleştirel Medya Kuramları, Medya Okuryazarlığı