Osman Hamdi Bey’in Tablolarında Tekstil Yaklaşımlar ve Dönemin Kadın Giyim Formlarının Yansımaları

Authors : Nazan Oskay

Pages : 37-54

View : 19 | Download : 5

Publication Date : 2021-03-30

Article Type : Research

Abstract :Toplumların kültürel kimlik kodlarının yansımasında en geniş verileri barındıran alanlardan biri tekstil ve insanların bedeniyle bütünlük oluşturan giysi formlarıdır. Tekstil işlevsel amaçlı üretilirken, üreten toplumun kültürel özellikleri malzemesine, tekniğine, motiflerine, rengine ve kullanım formuna yansımıştır. Her toplumun kendine özgü kültürel özelliklerini barındıran giyim tarzı bulunmaktadır. Çünkü giysi, söz konusu toplumun çağın kültürel ve siyasal şartlarına göre nasıl şekil aldığını gösteren önemli bir referans işlevi görmektedir. Bu bağlamda 19. yüzyıl Osmanlı döneminde reformlarla birlikte yaşanan dönüşümün en iyi göstergelerinden biri giyim olmuştur. Özellikle modernleşmenin getirdiği Osmanlı toplumsal yapısı, kadının kamusal alanda görünürlüğüne büyük ölçüde izin vermemiş olsa da Tanzimatla birlikte Osmanlı kadını Avrupa modasında yaşanan gelişmeleri yakından takip etmiştir. Kültürel kodların önemli aktarıcısı olan tekstil ve onun ürünü olan giysi türleri her dönem sanatçıların da ilgi odağı olmuştur. Resim alanında yapılmış olan çalışmalara, tekstil ve giysinin kültürel öğe olarak yansıdığı görülmektedir. Çünkü tarih boyunca işlevsel amaçlı kullanılan tekstil, bir tür kültür tarihinin izlerini taşımaktadır. Resim üzerinden tekstil ve giysi etkileşimi; eski Mısır Uygarlığından, Uzak Doğu kültürüne, Ortaçağ’a, çağdaş örneklerle günümüze kadar izler taşımakta, tarihsel süreç içinde hemen hemen tüm resimsel betimlemelerde bu etkileşimin izlerine rastlanmaktadır. Betimlenen tekstil ya da giysi formları, insanın kültürel kimliğini, sosyal statüsünü ifade edebilen bir kod sistemi olarak da kullanılmıştır. Bu bağlamda çok yönlü kişiliğiyle 19. yüzyıl Osmanlı Dönemi’ne damgasını vuran Osman Hamdi Bey’in resimleri dönemin kültürel izlerini aktarması açısından önemlidir. Resimlerinde Doğu kültürüne dair her türlü detayı ustalıkla ele alan Osman Hamdi Bey’in yapıtlarınada, gözlem ve belgeye dayalı bir anlayış hâkimdir. Bu yönüyle Avrupalı oryantalist ressamlardan ayrılmaktadır. Osmanlı sanat ve kültürüne büyük katkılar sunan Osman Hamdi Bey, Avrupalı Oryantalistlerin Doğu’yu küçümseyen tutumlarından farklı olarak, eserlerinde erotizm ve çıplaklık gibi unsurlardan kaçınmıştır. Figürlü kompozisyonlarında oryantalizm teması üzerinde duran Osman Hamdi Bey, akrabalarını veya kendisini çoğunlukla doğu kıyafetleri içinde resmetmiştir. Sanatçı; özellikle Batılılaşma/Modernleşme düşüncesiyle birlikte toplumdaki yeni kadın anlayışıyla, çalışmalarının birçoğunda kadını merkeze almıştır. Osman Hamdi Bey, bu yeni modern kadın anlayışını tek başına değil, Osmanlı’da yaşanan birçok değişimle birlikte ele alarak, resimlerinde betimlemiştir. Bu nedenle Osman Hamdi’nin tablolarına bakıldığında dönemin kodları okunabilmekte, özenle yansıttığı kültürel özellikler sosyal bağlamda tekstil ve kadın giysisi detaylarında açıkça görülebilmektedir. Literatür araştırması sonucu elde edilen verilere dayanan bu çalışmada, tekstil ve tekstil ürünü olan giysinin kültürel boyutları incelenerek, 19. yüzyıl Osmanlı döneminde bu anlamda yaşanan gelişmeler irdelenmeye çalışılmıştır. Makalede, kültürel kimlikleşmenin maddileşmiş bir unsuru olan tekstil, Osmanlı Batılılaşma Dönemi’nin önemli bir sanatçısı olan Osman Hamdi Bey’in eserleri üzerinden değerlendirilmiştir. Osman Hamdi Bey’in resimlerine konu olan tekstil malzemesi ve giysi formu etkileşimi görsel örneklerle irdelenmiştir. Ayrıca, bu etkileşimin kültürel kimlik ve bir ifade aracı olarak yorumlanması hedeflenmiştir.
Keywords : Osman Hamdi Bey, , Kültür, Kadın, Tekstil, Giysi