HALKIN ETNOGRAFİSİNİN ZOONİMLERDE İFADESİ

Authors : Sevinc Esedova

Pages : 308-312

Doi:10.21733/ibad.2095

View : 28 | Download : 11

Publication Date : 2017-12-29

Article Type : Research

Abstract :Azerbaycan dilçiliyinde zoonimler yeterince geniş, kapsamlı sistematik tadkikat obyekti olmamış, fakat ara-sıra bazı makaleler yazılmıştır. Dilimizin zooloji sisteminde tarihen köpek ve at adlarının daha çok işlendiyi tesbit edilmişdir. Ayrıca  araştırmacılar bu durumu söz konusu hayvanların eski dönemde totem olarak kabul edilmesi ile ; bazen halkın ekonomik faaliyetleri ile, bazen de kumandanların, başkanların savaş aracı olarak tarihsel kendi özel atının olması ile izah etmişlerdir. Böyle zooleksemlere çeşitli tarihi dönemlere ait sonsuz sayıda örnekler gösterilebilir. Öncə kutsal kitabımız olan "Kur'an-i Kerim"den aldığımız örneklerin dikkata sunulması doğru olar. Örneğin; Hz. Muhammed Peygamber'in bindigi v e çok sevdigi hayvanlar olmuştur. Bu hayvanlardan biri olan Düldül Mukavkıs'ın Peygamber Efendimize hediye etdilyi ilk katır idi. Ona bazen Es-Sehba, bazen Düldül söylemişlerdir. Hz. Muhammed Peygamber'in birkaç atı olmuş ve O, atları çok sevmiştir. Kaynaklarda, Resulullah (s.a.v.) 'ın en çok sevdiği atlar, doru renkli, burnunda beyazlık olan, hızla koşan, insanın ögrettiklerini çabuk öğrenen, ayağının sağ tarafında beyaz benekleri olan atlar olmuştur". Dini kaynaklarda rastladığımız zoonimler kendisinde böyle bir fikri içeriyor ki, bu isimler diğer isimlerden daha eski bir tarihe sahiptir. Mekalede  degerlendirilecek olan folklor örnekleri de şu fikri ispat etmekdedir.İlk örnekleri ise emek şarkıları, masallar, destanlar, hikmetli sözleri vb.- dır. Hayvanat alemi ile ilgili inançlar Azerbaycan'ın bütün bölgelerinde tarihsel olmuş ve bugün de vardır. İnsanlar arasında baykuşların yalnızca  yıkıntılarda yaşadığına, uğursuzluk getirdigine dair bir inanış vardır. Baykuşlar hayatlarının böyük bir kısmını gece geçirirler ve dolayısıyla insanların gözüne çok az görünürler. Bu nedenle, onların bazı bahçelere gelmesi, alışılmadığımız sesler çıkarması insanları vahimeye  düşürmüş, neticede "baykuş gibi ulamaq" ifadesi oluşmuştur.
Keywords : hayvan, kuş, balık, inanç, ekonomik, etnografik