İnsan Haklarının Kurumsallaşması: Ulusal İnsan Hakları Kurumları

Authors : Muharrem Kiliç

Pages : 15-60

View : 22 | Download : 17

Publication Date : 2022-03-07

Article Type : Research

Abstract :Küresel ölçekte ulusal insan hakları kurumlarının yaygınlık kazanması, Soğuk Savaş sonrası döneme tekabül etmektedir. Soğuk Savaş döneminde ‘uluslararasılaşan’ insan hakları normları, savaş sonrası dönemde ‘içselleştirilerek’ ulusal koruma mekanizmalarının oluşmasına yol açmıştır. İnsan haklarını korumak ve geliştirmek amacıyla tasarlanmış kamu kurumları olan ulusal insan hakları kurumlarının küresel ölçekte yaygınlık kazanması bu normların içselleştirilmesiyle izah edilmektedir. İnsan haklarını koruma ve geliştirmeye yönelik bu kurumsal çabaların öncelikle ulusal ölçekte gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Nitekim ulusal insan hakları kurumları, uluslararası normlar ve yerel uygulama arasında bir ‘köprü’ işlevi görmektedir. Ulusal insan hakları kurumları, devletlerin uluslararası yasal yükümlülüklerine uyumunu teşvik etmek amacıyla tasarlanmıştır. Ancak özellikle Avrupa ölçeğinde, yeni kurumsal yapıların aşamalı olarak oluşturulması ve bunların birleştirilmelerine yönelik tartışmalar yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Bu tartışmalar, eşitlik kurumları ile insan hakları kurumlarının tek bir kurumsal çatı altında birleştirilmesi üzerinden gerçekleştirilmektedir. Söz konusu tartışmalar, tekli ve çoklu kurumsal yapılanmanın olumlu ve olumsuz yönlerine ilişkin genel bir tablo ortaya koymaktadır. Küresel ölçekte yaygınlaşan ulusal insan hakları kurumlarının ‘faaliyet alanı, görev ve yetkileri, kurumsal yapılanması ve etkililiğine’ yönelik tartışmalar bulunmaktadır. Her ne kadar bu kurumsal yapılanmaya yönelik eleştiriler söz konusu olsa da uluslararası insan hakları hukuku normlarının yerel ölçekte işlerlik kazanabilmesi için ‘insan hakları kurumlarının’ gerekliliği aşikardır. Nitekim ulusal insan hakları kurumlarının hak ihlallerini önleyici ve insan haklarını geliştirici bir kurumsal işlev icra edebilmesi uluslararası insan hakları normlarının kamu kurumlarına yerleştirilmesiyle mümkündür.
Keywords : İnsan Hakları, İnsan Haklarının Kurumsallaşması, İnsan Haklarının Yerelleştirilmesi, Ulusal İnsan Hakları Kurumları, Eşitlik Kurumları, Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Etki Analizi