Türkiye’nin Parazit Bitki Florasında Viscum album subsp. album L. İçin Yeni Bir Konukçu: Fındık (Corylus avellana var. avellana L.)

Authors : Nurcan Büyükkurt, Ahmet Ayteğin, Ayse Yazlik

Pages : 199-210

View : 115 | Download : 121

Publication Date : 2023-12-31

Article Type : Research

Abstract :Dünya genelinde birçok konukçuya sahip yarı parazit bir bitki olan ökse otu (Santalaceae: Viscum album subsp. album L.)’nun doğal yayılış alanlarından biri de Türkiye’dir. Ökse otu konukçu olarak bulunduğu bitkilerin verim ve kalitesini düşürerek tarım ve orman ekosistemlerinde ciddi risklere neden olur. Ancak, etnobotanik kullanımından dolayı insan yaşamında önemli katkılara da sahiptir. Ayrıca, yerel inanışlarda; bereket, şans ve uzun yaşam temsili olarak da değerlendirilir ve bu bitkinin bulunduğu alanlarda korunmasında bir faktördür. Bu çalışma ile Türkiye’nin Batı Karadeniz Bölgesinde fındık (Betulaceae: Corylus avellana var. avellana L.) üzerinde bulunan ökse otunun parazitik durumu ve botanik özellikleri ilk kez rapor edilmektedir. Ayrıca, bitkinin belirlendiği bölgede farklı konukçulara bağlı olarak habitat durumu ve bölgesel etnobotanik kullanımına yönelik veriler sunulmaktadır. Ökse otu, fındık üzerinde ilk kez Batı Karadeniz Bölgesi Düzce ili Akçakoca ilçesinde Ağustos 2021’de orman ekosisteminin bozulmasıyla oluşturulan bir alanda tespit edilmiştir. Bu tespitin ardından ilgili lokasyon merkez alınarak doğu, batı, kuzey ve güney yöneyleri doğrultusunda toplam 44 örnek fındık bahçesi alanında hızlı bir sörvey yapılmış ve 93 noktada ökse otunun varlığına rastlanılmıştır. Her ne kadar fındık üreticileri genel olarak ökse otunu (yöresel adı: purç) tanıyor olsa da bu yarı parazit bitkinin tarım ve orman ekosistemindeki çevresel ve sosyoekonomik etkileri konusunda sınırlı bilgiye sahiptir. Yöre halkı ökse otunu etnobotanik olarak (hayvan yemi, zamk, «ökse» ve geleneksel ilaç yapımı vb.) kullanmakta ve hatta yöre pazarlarında satarak ek gelir kaynağı sağlamaktadır. Çalışma alanında farklı konukçular (yumuşak çekirdekli meyve ağaçları, kavak, gürgen vb.) üzerinde de belirlenen ökse otunun bağlı bulunduğu konukçuya göre; tarım, orman, sahil, şehir ve yapay (yol kenarları, parklar, bahçeler) habitatlarda varlığı tespit edilmiştir. Elde edilen tüm veriler dikkate alınarak Türkiye\'nin fındık üretim merkezi olan Karadeniz Bölgesi\'nde ökse otuyla ilgili genel bir sörvey yapılması, tespit edilen alanlarda ise bitkinin yönetimine ve farkındalığına yönelik çalışmaların yapılması önerilmektedir.
Keywords : Ekosistem, etki, fındık, habitat, ökse otu, önlem, yarı parazit