Türk Askerî Tarihi Perspektifinden Şânî-Zâde M. Ataullah Efendi ve Eserleri

Authors : Dindar Negiş

Pages : 27-41

Doi:10.52792/tws.1267329

View : 16 | Download : 8

Publication Date : 2023-04-30

Article Type : Research

Abstract :19. asır Osmanlı vak’anüvislerinden biri olan Şânî-zâde Mehmed ‘Ataullah Efendi, çeşitli alanlarda eserler kaleme almış, tercümeler yapmış; bu vesileyle döneminin maruf şahsiyetlerinden biri olmayı başarmıştır. Velut yönüyle emsallerinden sıyrılarak Osmanlı’nın büyük bir askerî, siyasi ve toplumsal değişim ve dönüşüme tâbi olduğu yılların başlangıcında bu farklılaşmanın devlet kademelerindeki şahitlerinden biri olmakla kalmayıp söz konusu değişime eserleriyle katkıda bulunmaya çabalamıştır. Kendisi Sultan III. Selim devrinde ciddi anlamda hız kazanan Fransız modeli askerî yenilik ve ıslahatlara destek olma gayesi ve o dönem için uygun görülmesi üzerine yeni yeni yükselen bir ulus şeklinde tanımlanan Almanların "büyük” lakaplı kralı II. Friedrich’ten tercümeler yapmıştır. Onun şairliği, müderrisliği, hekimliği ve tarihçiliği bir yana, askerî tarihimiz için önemi ve modern askerî tarihçiliğimizin ilk nüvelerinin kendisinin kalemiyle atıldığı olgusu pek bilinmez. Ne yazık ki askerliğe dair tercümelerinden sadece Vesâyânâme-i Seferiyye (Tenbîhât-ı Hükümrân bâ-Ser‘askerân) günümüze ulaşabilmiştir. Bu çalışmada Vesâyânâme-i Seferiyye’yi merkeze alıp eserin yazım süreci, dili ve askerî bilimler açısından önemi çerçevesinde; bir hekim, hakim, müderris, mühendis ve mütercim olan Şânizâde’nin bilim çevrelerince bugüne kadar üzerinde pek düşünülmediği bilinen bir yönüne, yani askerî tarihimizdeki önemi ve alana katkısına dair bir değerlendirme yapılmıştır.
Keywords : : Şânizâde, Askerî Tarih, Vesâyânâme-i Seferiyye, İkinci Mahmud Devri, Askerî Literatür