AHİLİĞİN YAYILMA ALANI VE AZERBAYCAN

Authors : Asger Ahmed

Pages : 159-176

View : 31 | Download : 7

Publication Date : 2016-06-08

Article Type : Research

Abstract :Ortaçağ'da Orta Asya'dan Balkanlara kadar Türklerin yaşadığı coğrafyalarda yaygın ve bu bölgelerin Türkleşmesinde ve İslamlaşmasında büyük öneme haiz olmuş Ahîliğin ortaya çıktığı ve şekillendiği ilk bölgelerden birinin de Azerbaycan olduğu kabul edilmektedir. X asırdan itibaren Ebubekir Hüseyin ibn Ali ibn Yezdanyar Urmevî ö.944 , Ahî Ferec Zencanî ö.1065 ve diğer önemli Ahîlerin Azerbaycanda yaşamış ve etkinliklerini sürdürmüş olmaları, Ahîliğin bu bölgelerde yayıldığını kanıtlayan delillerdir. Ahîlik düşüncelerinin Anadolu Türkiyesi’nde yayılması ve burada etkin bir yapıya dönüşmesinde de Azerbaycan Türkleri önemli rol oynamışlardır. Nitekim, Ahîlik düşüncelerini sistemleştirerek güçlü ahî birlikleri oluşturup onların Anadolu'da ve diğer çoğrafiyalarda yaygın ve etkin hale gelmesinde önayak olan ve Ahî Evren lakabı ile bilinen Şeyh Mahmud Hoylu Azerbaycan'ın Hoy şehri doğumluydu. Bununla birlikte, ahîlik Anadolu’da güçlü bir örgütlenmeye ve etkin bir merkeze kavuştuktan sonra da Azerbaycan’da varlığını ve nüfuzunu korumaya devam etmişti. Tarihi Azerbaycan topraklarında XIV-XVI yüzyıllara ait Ahî zaviyelerin Bakü’nün Kürdehanı köyündeki Ahî Nurullah zaviyesi, Ermenistan’ın Eleyez köyündeki Ahî Tevekkül zaviyesi , türbelerin Gence’deki Cömert Kasab türbesi , epigrafik yapıların Bakü Kalesi’nin güney girişine kazınmış kitabe ve Azerbaycan’ın sosyopolitik hayatında önemli rol oynamış şahısların Ahî Mühammed, Ahî Yusuf, Şeyh İzzetin, Şeyh Sadreddin, Ahî Hanife, Ahî Hasan vb. mevcudiyeti de bunu kanıtlamaktadır.
Keywords : Ahîlik, Ahî birlikleri, Fütüvvet, Fütüvvetnameler, Ahî Ferec Zencanî, Ahî Evren