TÜRK KÜLTÜRÜNDE LOKMAN HEKİM

Authors : Elif Gültekin

Pages : 123-134

View : 11 | Download : 6

Publication Date : 2018-12-18

Article Type : Research

Abstract :Kuran-ı Kerim’de hikmet sahibi bir kul olarak anılan Lokman, İslamiyet öncesi Arap toplumunda da bilinen ve tanınan bir isimdi. Cahiliye Arapları arasında, hikmetli durumlara dikkat çekilmek istendiğinde Lokman’ın başkahraman olduğu kıssaların anlatılması ve Lokman’ın söylediği hikmetli sözlerin aktarılması yaygın bir gelenekti. Türkler arasında ise Lokman biraz daha farklı bir karakter olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkler Lokman’ı hastalığı gidermenin ilk öncüsü, hekimlerin atası, bütün acı-sızı çeken hasta insanların elinden tutan, yardıma koşan biri olarak görmektedirler. Lokman Hekim hakkında Anadolu’da anlatılan hikâyelerde, Lokman’ın hekimliği Şahmarân’dan öğrendiği, hekimlik sanatında çok ustalaşarak ölüme bile çare bulacak düzeye ulaştığı şeklinde bilgiler yer alır. Oysa tabip biyografilerini içeren tabakatlarda Lokman Hekim’den bahsedilmemektedir. Hikmet sahibi bir kul olan Lokman’ul-Hakim’in Türkler arasında hekim olarak anılmasının sebebi hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bunlardan birincisi; Lokman’ın sıfatı olarak kullanılan hakîm kelimesinin zamanla hekim kelimesine dönüşmüş olabileceğidir. İkincisi, çok tanrılı toplumlarda görülen sağlık tanrısı inanışının Türk toplumunda Lokman Hekim karakterinde kimlik bulduğu şeklindedir. Üçüncü görüş, geçmişte Anadolu coğrafyasında yaşamış olan ünlü hekimlerin Lokman Hekim olarak halk arasında yaşamaya devam ettiğidir. Dördüncüsü ise eski dönemlerde yaşamış ünlü hekimlerden isimleri Lokman’ın ismiyle ses benzerliği taşıyanların Türkler arasında Lokman olarak anılmaya başladığı şeklindedir. Örneğin ünlü hekim Alcmeon’un ismi Lokman ile ses benzerliğine sahiptir. Ancak şu an için elimizdeki veriler ile Lokman’ul-Hakim’in Türkler arasında Lokman Hekim’e nasıl dönüştüğü sorusuna kesin bir cevap bulmak mümkün görünmemektedir. Çalışmamız, Lokman Hekim hikâyeleri ve özlü sözlerini bu tartışmalardan bağımsız olarak içerik açısından değerlendirmiş, halkın tasavvurundaki ideal hekimin Lokman Hekim olarak kimlik kazandığı, ayrıca Lokman Hekim hikâyeleri ile halk tababeti unsurlarının nesilden nesile aktarılmış olabileceği sonucuna varmıştır. Bu bağlamda Anadolu’da yüzlerce yıldır anlatıla gelen Lokman Hekim hikâyeleri günümüz sağlıkçıları için, halkın sağlık tasavvuru ve sağlıkçılardan beklentileri konusunda rehberlik ettiği düşünülmektedir.
Keywords : Halk tababeti, Lokman Hekim, hekimlerin piri, Türk kültürü