PEDASA’DAN ERKEN DEMİR ÇAĞ BAŞLARINA AİT MEZAR PLATFORMLARI VE URNE PİTHOSLAR

Authors : Bekir Özer

Pages : 35-55

View : 17 | Download : 12

Publication Date : 2018-01-01

Article Type : Other

Abstract :Karia bölgesinde son yıllarda sayısı artan kazı ve araştırmalar Geç Tunç Çağı’ndan Erken Demir Çağı’na geçiş süreci, Erken Demir Çağı mezar mimarisi, hediyeleri ve ölü gömme geleneği hakkında önemli veriler sağlamaktadır. Bu kültürel süreçlere ait taş tümülüsler ve mezar platformları, Leleg Yarımadası üzerindeki belli başlı mezar yapıları arasında yer alır. Bugünkü bilgilerimiz, dikdörtgen planlı mezar platformlarının MÖ 12. yüzyılın başlarından Arkaik Dönem’in içlerine kadar kullanıldıklarını göstermiştir. Doğal zemin üzerine inşa edilmiş platformlar, içleri taşlarla doldurulmuş taş duvarlarla sınırlanmışlardır. Bu taş dolgu içerisinde yer alan dörtgen tasarlanmış sandık/kutu mezarlar, yakma işleminden sonra toplanan kül ve kemiğin bırakıldığı küçük mimari birimlerdir. Pedasa ve Asarlık’ta kazısı yapılan MÖ 12. ve 11. yüzyıla tarihlenen platformlarda, sadece kremasyon gömü ile karşılaşılmıştır. Araştırılan örneklerden anlaşıldığı kadarıyla, platformların bazılarında merkezi konumda bir yerde urne amaçlı kullanılmış pithoslar ortaya çıkarılmıştır. Mezar Platformu 1’de, pithosun platformun merkezinde yer alması, bunların platformun inşa edilmesine sebep olan bireyin gömülmesi amacını taşıdığını düşündürmektedir. Ancak, Platform 2’de ortaya çıkarılmış olan pithosun platformun ilk gömüsü olmaması, bu yorumun her zaman geçerli olmadığını da gösterir. Platformların uzun kullanım süreci, inşa evrelerinde taş dolgu içerisine bırakılan seramiklerden oluşan adaklar ve taş dolgu içerisinde dağınık parçalar şeklinde gözlenen seramik buluntular, bu mezar tipini kullanan toplumun ölü kültü ve inacına verdiği önem ve aile mezarı olarak kullanılmalarıyla ilişkilidir. Pithoslarla ilişkili mezar buluntuları arasında yer alan kaseler MÖ geç 12. yüzyıldan 10. yüzyıl başlarına kadar Ege’de birçok yerde benzerleri bulunabilen tek kulplu kaselerin yerel Karialı temsilcileridir. İki boğumlu asimetrik yay fibulalar ise Karia bölgesinde oldukça sık karşılaşılan bir tipin üyesidirler. Mezar 1, buluntuları arasında yer alan bir küpeden dolayı bir kız çocuk/adolescent, Mezar 13 ise buluntuları arasında yer alan kılıç/kama parçasından dolayı muhtemelen bir erkek çocuk/ adolescent ile ilişkilidir. Pithosların urne amaçlı kullanılması, Demircihüyük örneklerinden bilindiği gibi, Orta Tunç Çağı Anadolu kültürlerinden itibaren izlenen, Geç Tunç Çağı’nda ise, kremasyon geleneğindeki artış ile Batı Anadolu’da Troia, Ulucak ve Girit’te Olous karşılaşılan bir uygulamadır. Karia urne pithosları Batı Anadolu ve karşı adalarda MÖ 10. yüzyıl ile sayıları artan urne geleneğinin, aslında kesinti olmadan devam eden bir Geç Tunç Çağı geleneği olduğunu da belgelemektedirler. Pedasa urne pithoslarının içerisinde yer aldığı platformlar, taş dolgu içerisinde yer alan mezarlarıyla, MÖ 12. yüzyıl Argos bölgesi tümülüsleri özellikle Chania tümülüsü ile benzerlik göstermektedir. Argos tümülüslerinde kremasyon artıkları urne içerisinde, Pedasa ve Asarlık’ta ise doğrudan sandık/kutu mezarlara bırakılmaktadır. Pedasa ve Asarlık mezarlarından ele geçen MÖ 12. yüzyıla tarihlenen buluntuların, Geç Hellas III C döneminin karakteristik özelliklerine sahip olması, bölgenin Egeli kimliğini, materyal kültürü ile belgelemektedir. Leleg Yarımadası platformları ve Argos tümülüsleri, çağdaş Ege kültürleri ile kıyaslandığında kremasyonun temel gömü şekli olması ve seramik buluntulardaki ortaklıkları ile benzer özellikleri tekrar etmektedirler. Verilerdeki bu ortaklık Ege göçleri, göçün yönü ve muhtemel kaynağı ile ilgili yeni bir tartışmayı beraberinde getirmiştir.
Keywords : Karia, Pedasa, Kremasyon, Pithos Mezar, Fibula, Erken Demir Çağı