Büyük Selçuklu Devleti’nde Vezirin Yargısal-Cezaî Görev, Yetki ve Sorumlulukları Üzerine

Authors : Sinan Tarifci

Pages : 319-336

Doi:10.33207/trkede.1228379

View : 55 | Download : 73

Publication Date : 2023-07-21

Article Type : Research Article

Abstract :Büyük Selçuklu Devleti’nde vezir, hükümdardan sonra gelen en yüksek idareci idi. Dönemin telakkisine göre, sultanın ve ülkenin iyi veya kötü gidişatı vezire bağlıydı. Kendisinden önceki İslâm ve Türk-İslâm devletlerinde olduğu gibi, Büyük Selçuklu Devleti’nde de vezir, devlet işlerini geniş bir salâhiyetle sevk ve idare ederdi. Bu cümleden olarak vezir; idarî, askerî, malî, siyasî, dinî işlerde yetki sahibi idi. Devlet teşkilâtını oluşturan her bir dîvân (dîvân-i inşâ ve’t-tuğrâ, dîvân-i istifâ-yi memâlik, dîvân-i işrâf-i memâlik, dîvân-i arz), idarî bir hiyerarşi ile başında vezirin bulunduğu dîvân-i a’lâya bağlı idi. Dolayısıyla vezir, bürokrasinin başı idi. Bununla birlikte, geniş yargısal-cezaî salâhiyeti de haizdi. Bu çalışmada, Büyük Selçuklu Devleti’nde vezirin yargısal-cezaî görev, yetki ve sorumlulukları çerçevesinde kadı’l-kudat ve kadıları tayin etmek ve azletmek, gerek dîvân-i mezâlimde ve gerekse dîvân-i mezâlim dışında şikâyetlerle ilgilenmek, davalara bakmak, hükümler vermek, suçları bağışlamak, cezaları kaldırmak hususları ele alınacaktır. Nihayet, adalet ve zulüm ekseninde Büyük Selçuklu vezirlerine yöneltilen takdirler ve tenkitlere değinilecektir.
Keywords : Büyük Selçuklu Devleti, vezir, yargı, ceza, adalet, zulüm, dîvân-i mezâlim