BİLİM VE KİMLİK ADINA BÜYÜK MÜCADELE (SALİH BAKLACI’NIN BİLİNMEYEN ÖYKÜSÜ)

Authors : Sadık Haci

Pages : 59-77

Doi:10.33207/trkede.1116863

View : 15 | Download : 8

Publication Date : 2023-01-30

Article Type : Research

Abstract :Kuzeydoğu Bulgaristan’ın kültür merkezlerinden biri olan Şumnu’da bir müftünün evinde yetişen değerli gazeteci-yazar, halk ve dil bilimcisi, etnograf, tercüman ve araştırmacı-yazar Salih Baklacı (1924-2002), üniversite eğitimi için gittiği Sofya’da 1989 yılına kadar çalışmış ve yaşamıştır. Bulgar Bilimler Akademisi Balkanoloji Enstitüsü’ndeki işini kaybedeceğini bildiği halde Bulgaristan Türklerine yönelik zorunlu Bulgarlaştırma uygulamalarına (1984-1985) tepkisini korkusuzca dile getirmiş ve 61 yaşında iki buçuk yıla mahkûm edilmiştir. Baskılara rağmen boyun eğmemiş ve insan hakları ihlallerini açıkça dile getirmiş, yönetimi sert dille eleştirmiştir. 3 Temmuz 1989’da, 65 yaşındayken, bir bavulla sınır dışı edilmiş ve birkaç ay sonra İstanbul Üniversitesi’ne bağlı Edirne’deki Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Merkezi’nde sözleşmeli araştırmacı olarak çalışmaya başlamıştır. Bulgaristan’da istihbarat tarafından matbaadan alınarak yok edilen en önemli çalışmasını yeniden yazmaya başladığı ve Türkiye’de tamamladığı paha biçilmez Bulgaristan Türkü’nün Atasözleri adlı eserinin bir gün bilim dünyamızın ilgisini çekeceğine ve yayınlanacağına dair inancını hiç kaybetmemiştir. Fakat başvuruları sonuçsuz kalmış, maddi sıkıntıları nedeniyle kendi imkânlarıyla bastıramadığı kitabını görmeden hayata veda etmiştir. Ölümünden üç ay sonra bir matbaada yayımlanan bu değerli eserinin bilim dünyasında bilinmemesi, Milli Kütüphane’de dahi bulunmaması, kendisiyle ilgili kısa Türkçe biyografik yazılarda yer almaması, atasözlerimizi inceleyenler açısından ciddi bir eksikliktir. Baskılar altında çalıştığı, özgürlüğünü kaybettiği komünist Bulgaristan’da gösterdiği bilim ve Türklük mücadelesi, ortaya koyduğu çalışmaları bu ülkede daha fazla bilinmesi ve Bulgarca internet sitelerinde kendisiyle ilgili çok daha fazla bilginin bulunuyor olması ders alınması gereken bir durumdur. Bu çalışmamızın amacı, değerli araştırmacı Salih Baklacı’nın çileli yaşam öyküsünü ve komünist Bulgaristan’da verdiği Türklük mücadelesini ortaya koymaktır. Ayrıca kalıplaşmış söz varlığı, halk bilimi, edebiyat, çeviri alanında ortaya koyduğu değerli çalışmalarından ayrıntılı bir biçimde söz etmektir. En önemlisi de bilim dünyasının dikkatini, Bulgaristan’da yok edilen ve Türkiye’de büyük ümitlerle yeniden kaleme aldığı fakat unutulmaya yüz tutan Bulgaristan Türkü’nün Atasözleri adlı bilimsel eseri üzerine çekerek unutturmamak adına katkılarda bulunmaktır.
Keywords : Salih Baklacı, Bulgaristan Türk’ü, atasözü, sav, kalıplaşmış söz, derleme, zorunlu asimilasyon