Gaspıralı İsmail Bey'in (1851-1914) Yazılarında Eğitim ve Kültür Temelli Faaliyetlerin Yeri

Authors : Sabri Can Sannav

Pages : 235-250

Doi:10.33207/trkede.1103139

View : 19 | Download : 14

Publication Date : 2022-07-29

Article Type : Research

Abstract :İsmail Gaspıralı 1851 yılında Türk bir ailenin çocuğu olarak doğduğu zaman yaşadığı topraklar Rus idaresi altında bulunmaktaydı. Rusya, Kırım ve civarındaki yerlerin isimlerini değiştirmiş ve bu bölgeyi kültürel olarak geri bırakma çabasına girmişti. Bu duruma Kırım Türkleri’nin göstermiş olduğu tepkiler önemli bir bilinçlenmenin nedenleri arasında gösterilmektedir. Kırım’da eğitimin modernleşmesini ve halkın geneline yayılmasını savunan Usûl-i Cedîd hareketi bu geri kalmışlığa bir tepki olarak çıkmıştır. İsmail Gaspıralı bu harekete açtığı okullar ve yazdığı kitaplar ile öncülük etmiş ve yaşadığı toplumu hem eğitim hem de kültürel olarak geliştirmek istemiştir. İsmail Gaspıralı dünya üzerindeki diğer kültür merkezlerini gezmiş ve bir taraftan modernleşmenin savunuculuğunu üstlenirken diğer taraftan ise İslamî bir hareket başlatmak için de girişimlerde bulunmuştur. İsmail Gaspıralı Avrupa başkentlerinin kültürel gelişim ve eğitim yöntemlerinin ilerlemişliğini görerek bunu Rusya idaresindeki Türkler ve Hindistan gibi Müslüman nüfusun bulunduğu yerlere yaymak için önemli adımlar atmıştır. Bu girişimleri ile hem modernist hem de muhafazakâr kesimlerin tepkisini çekmiştir. Bu kesimler iki taraflı olarak İsmail Gaspıralı’nın bazı girişimlerini eleştirmişler bazılarına ise övgülerde bulunmuşlardır. Ancak şurası önemli bir gerçektir ki İsmail Gaspıralı içinde yaşadığı toplumun ilerlemesi ve kalkınması için ciddi emekler vermiştir. Bu yönleriyle İsmail Gaspıralı’nın eğitim ve kültür temelli faaliyetleri ile bu faaliyetlerin eserlerine yansımaları bu makalenin temel konusu edilmiştir.
Keywords : İsmail Gaspıralı, Usul-ı Cedid, Kırım