Bizans Sanatı’nda Alegorik Bir Figür: Hades

Authors : Ilkgül Kaya Zenbilci

Pages : 149-181

Doi:10.33207/trkede.806967

View : 16 | Download : 7

Publication Date : 2021-01-29

Article Type : Research

Abstract :Bu çalışmada Bizans Sanatı’nda alegorik bir figür olarak beliren Hades’in ikonografisi, kanonik, apokrif ve edebî kaynaklar ışığında ele alınmaktadır. Antik dönem görsel ve edebî kaynaklarına dayalı "kült”ünden tanınan, yer altının -veya ölüler ülkesinin- tanrısı Hades’in Orta Çağ’da süren efsanevi varlığı, ölüm temasının ve cehennemin alegorik bir görüntüsü olarak Bizans tasvirlerinde kendine yer bulmuştur. Hades’in alegorik imgesi, Septuagint’i temel alan Mezmurlar Kitabı’nın 9. yüzyıl ve sonrasına ait resimli kopyalarında pek çok marj resminde karşımıza çıkar. Bu resimler mezmur dizeleri ile ilişkilendirilmiştir ve aynı zamanda belli ayinlerde (orthros, hespera vs.) okunacak mezmurlar için bir tür işaretçi görevi görmüştür. El yazmalarında Hades, günahkârların kabul edilmesi, Lazarus’un diriltilmesi, Anastasis gibi bilindik konulara ek olarak, Barlaam ve Ioasaphat’ın Vita’sındaki hikâyeler gibi, Bizans yazınından seçilen farklı konular içinde de tasvir edilmiştir. Kimi zaman mezmur metinlerindeki kavramsal anlam, içinde Hades’in ve ölülerin yer aldığı sahneler yardımıyla açıklanmıştır. Bu sahnelerdeki figürler günahkârları, Hades ise günahkâr ruhları kucağında tutarak cehennemi temsil eder. Bizans kilise resim programında Hades yalnızca Anastasis sahnesinde görülür. Ancak Hades figür olarak, Anastasis’te her zaman Âdem, Havva ve kral peygamberler Davud ile Süleyman gibi geleneksel bir öge değildir. Tasvirlerde, Hades’in belli bir standart görüntüsü olmasa da onun pagan, günahkâr ve korkunç yönüne vurgu yapılır.
Keywords : Bizans Sanatı, ikonografi, Hades, Anastasis, Alegori