ORTAK VE FARKLI YÖNLERİYLE ORTA ASYA’DA DEVLETLER ÜZERİNE ELEŞTİREL DEĞERLENDİRME

Authors : Ömer Soner Hunkan

Pages : 75-85

View : 13 | Download : 6

Publication Date : 2014-03-01

Article Type : Research

Abstract :Orta Asya’dan Batı’ya doğru göç eden veya fütuhata girişen Türkler açısından X-XIII. yüzyıllar, yeni medeniyet daireleri ile tanışma, kaynaşma ya da etkileşim ve mücadele ile zamanla oralarda farklı bir çehrede hâkimiyet kurdukları bir dönemi temsil eder. Bu sırada Türk, İslam ve dünya tarihi açısından en önemli olay şüphesiz Türklerin İslam’a girişi ve ilk İslam Türk devletlerinin teşekkülüdür. Bu çerçevede ilk İslam Türk devleti nerede ve ne zaman kurulmuştur? Valilikler veya şehir devletleri ya da meşruiyeti tartışılır köle kökenli Türk siyasi teşekkülleri ilk Müslüman Türk devleti olarak kabul edilebilir mi? Bunlar hâlâ ilgili araştırmacıların tartıştığı ve uzlaşıya varamadığı konular olarak önümüzde durmaktadır. Diğer bir husus Türk tarihinin bu dönemde artık yoğunlukla Çinceye dayalı kaynakların tekelinden kurtulup, devreye Arap, Fars, Rus, Grek, Latin vs. kaynakların girmesi ile eskiye dair bilinenlerin dışında özellikle Türk devlet yapısının mahiyetinin ne olduğu, mesela devletin siyasi yapısında ikili veya üçlü bir teşekkül mü geçerli yoksa tamamen merkezî bir sistem mi söz konusu gibi meselelerin tartışılması ve mukayese edilebilmesi imkânı ortaya çıkmıştır. Ele alınan bu makalede bu ve benzeri konular, ortak ve farklı yönleri ile Orta Asya’daki devletler Doğu’da Uygur Kaganlığı ve Batı’da Hazar Hakanlığı’nın yıkılışı sonrası Türk Hakanlığı (Karahanlılar), İtil Bulgarları, Selçuklular, Gazneliler ve Türk yöneticilerin başında olduğu bazı valilikler çerçevesinde irdelenecektir.
Keywords : Karahanlı, Gazneli, Bulgarlar, Selçuklu