VESAYETÇİ PARLAMENTARİZMDEN YARI BAŞKANLIK SİSTEMİNE: YETKİ VE SORUMLULUKTA PARALELLİK İLKESİ AÇISINDAN BİR DEĞERLENDİRME

Authors : Muhammet Esat Bolat, Mehmet Hatipoğlu

Pages : 319-359

Doi:10.52273/sduhfd..913338

View : 14 | Download : 7

Publication Date : 2021-12-29

Article Type : Research

Abstract :1982 Anayasasında yapılan 2017 değişiklikleri öncesinde Türkiye’de parlamenter hükümet sistemi benimsenmiştir. Ancak cumhurbaşkanının vesayetini doğuracak nitelikteki olağanüstü yetkiler sebebiyle parlamenter sistemden önemli ölçüde uzaklaşılmış, sistem cumhurbaşkanının etkin vesayeti sebebiyle yarı-başkanlık sistemine benzer bir modele bürünmüştür. Cumhurbaşkanına verilen olağanüstü yetkiler sistemin kendine özgü güçlüklere hapsolmasına yol açmış; karar alma süreçlerinin tıkanmasının bir sonucu olarak pek çok siyasî krizle karşılaşılmıştır. Parlamenter sistemin özüne aykırı bir şekilde güçlü bir cumhurbaşkanlığı makamının oluşturulması ve yarı-başkanlık sisteminden bile geniş sayılabilecek yetkilerine karşı sorumsuz bir cumhurbaşkanı, kamu hukukunun temel ilkelerinden olan "yetki ve sorumlulukta paralellik ilkesi” açısından bir paradoks doğurmuştur. İlkeye göre yetki ile sorumluluk paralellik arz etmeli; yetki, sorumluluk derecesinde olmalıdır. Başka bir ifadeyle sorumsuz bir cumhurbaşkanı aynı zamanda yetkisiz kılınmalıdır. Oysa 2017 değişiklikleri öncesinde sorumsuz cumhurbaşkanlığı makamına karşılık, güçlü ve geniş yetkili bir cumhurbaşkanlığı makamı benimsenmiştir. Bu yönüyle benimsenen sistem, yetki ve sorumlulukta paralellik ilkesi açısından da tartışmalı hale gelmiştir. Bu çalışmada öncelikle kavramsal açıdan yetki ve sorumlulukta paralellik ilkesi ve kuvvetler ayrılığı bağlamında hükümet sistemleri açıklanmıştır. Çalışmanın devamında devlet başkanlarına tanınan yetkilere karşılık sorumluluğun dengesi ölçütünde 2017 değişiklikleri öncesi Türkiye’de cumhurbaşkanı ve 1958 Fransa Anayasası’nda cumhurbaşkanın yetki ve sorumluluğu analiz edilmiştir. Son bölümde ise yetki ve sorumlulukta paralellik ilkesi çerçevesinde olağanüstü yetkili / sorumsuz cumhurbaşkanı Türkiye özelinde inceleme konusu edinilmiştir.
Keywords : Vesayetçi Parlamentarizm, Yarı-Başkanlık Sistemi, Cumhurbaşkanının Sorumluluğu, Yetki ve Usulde Paralellik