Pragmatizm’in "Ne"liği: Anlaşılması Zor "laştırılmış" Bir Felsefe

Authors : Fatih Arslan

Pages : 147-168

Doi:10.25306/skad.1079612

View : 21 | Download : 25

Publication Date : 2022-04-30

Article Type : Research

Abstract :Pragmatizm, 19. Yüzyılda Charles Pierce öncülüğünde ortaya çıkan bir felsefe geleneğidir. Pragmatizm, ortaya çıkışından itibaren ABD bilim dünyasının içerisinde bulunduğu çatışma ortamını sonlandırmak suretiyle bilimsel faaliyetlere hız kazandırmayı amaçlamıştır. Ortaya çıkışından kısa bir süre içerisinde ciddi bir taraftar kitlesi kazanan pragmatizm çok geçmeden ABD’yi aşarak Avrupa’ya ulaşmıştır. Fakat pragmatizm, Avrupa’da yeterince taraftar toplayamamıştır. Bunun başlıca nedenleri arasında pragmatizmin Avrupa’ya faydacılık olarak sirayet etmesidir. Bu durumun nedeni ise döneminde Avrupa’da etkili olan bilim insanlarının pragmatizm tasavvurlarından ileri gelmektedir. Bu isimlerden pragmatizmi eleştiren kişiler, Emile Durkheim ve Max Horkheimer’dır. Başlarda pragmatizm taraftarı olmasına rağmen daha sonra nihilizmi tercih eden Giovanni Papini ise İtalya’da bir süre pragmatizmin temsilciliğini yapmıştır. Bir diğer unsur ise Avrupa’da halihazırda büyük felsefe geleneklerinin olmasıdır. Keza bu geleneklerin temsilcilerinin pragmatizmi, faydacılık olarak Avrupa’ya aktarması sonucunda ise pragmatizm, sıklıkla fırsatçılık, hazcılık ve faydacılık ile özdeşleştirilmiştir. Çalışmada bahsi geçen isimlerin pragmatizm tasavvurları gösterilmek suretiyle pragmatizmin "ne”liği üzerinde durulmuştur. Karmaşaya yol açan "useful” kelimesinin kullanımının yerine ise "adaptif” kelimesi önerilerek pragmatizmin, epistemolojik, etik, metafizik görüşleri üzerinde durulmuştur.
Keywords : Pragmatizm, Pozitivizm, Marksizm, Emile Durkheim, Max Horkheimer, Giovanni Papini, William James