Türkiye’de Üniversitenin Doğuşu ve Öğretim Üyelerinin Sosyal Profili (1900-1946)

Authors : Aydın Demirtaş

Pages : 57-87

Doi:10.25306/skad.1016646

View : 20 | Download : 10

Publication Date : 2022-04-30

Article Type : Research

Abstract :1845 yılında kurulması gündeme gelen Darülfünun 1863 yılında halka açık derslerle eğitime başladı. Ancak kalıcı hale gelmesi kolay olmadı ve Darülfünun kurulması üç denemeden sonra 1900 yılında mümkün olabildi. Darülfünunda ilk dersleri verenler Mülkiye, Tıbbiye, Mühendishane gibi modern mekteplerin hocaları ya da yurtiçinde veya yurtdışında modern eğitim süreçlerinden geçmiş devlet erkânıydı. Darülfünunun ilk hocaları mensup oldukları aileler, eğitimleri, doğum yerleri itibariyle bürokratik seçkinlere yakındılar. Büyük çoğunluğu memur ailelere mensuptu ve yurtdışında yükseköğrenim görmüşlerdi. Bazılarının asıl mesleği eğitim dışında bir devlet görevi iken, sadece ders vererek yaşamını sürdürenler ise genellikle Darülfünun yanında dönemin modern okullarında da ders veriyorlardı. Öğretim üyeliğinin standartlarının oturması ve meslekleşmesi 1940’lı yıllara kadar devam etti. Üniversite öğretim üyeliğinin başlı başına bir meslek haline gelmesinden sonra, kültürel ayrım ve yaşam tarzı anlamında çizgiler belirginleşti ve bağımsızlaşma süreci başladı. Belli bir tarihten sonra doktorası olmayanların, bürokratlar ve vekillerin ders vermesinin önü de yasalarla kesildi. Akademik ünvanlar, sürekli kadrolar, uzmanlıklar, normlar ve sınırları çizilmiş rollerle üniversite hocalığı profesyonel bir meslek haline geldi. Bu makalede 1900-1946 yılları arasında öğretim üyesinin nasıl doğduğunu, nasıl bir profil sergilediğini ve toplumda nasıl konumlandığını ortaya koymaya çalıştık. Belirtilen tarih aralığında görev yapmış öğretim üyelerinin profiline dair çıkarımlar arşiv kayıtları, biyografi ve otobiyografi taramalarına dayanmaktadır.
Keywords : Sosyoloji, Darülfünun, Üniversite, Öğretim Üyeleri, Bürokratik Elitizm