Anadolu Ağızlarında Ünlemler ve Bir Sınıflandırma Denemesi

Authors : Ayşe Aydin

Pages : 101-162

Doi:10.25306/skad.417143

View : 14 | Download : 8

Publication Date : 2018-04-30

Article Type : Research

Abstract :Kendisine mahsus kuralları olan dil, anlaşmayı sağlayan doğal bir vasıtadır. Her milletin kendisine özgü dili ve her dilin de kendisine özgü yapı ve işlev- leri mevcuttur. Ünlemler ise dilde belli bir görevi ve yapısı olan dil unsur- larından birisidir. Ünlemleri diğer dil unsurlarından ayıran özelliği yapı ve kullanılışları bakımından farklı olmasıdır. Ünlemlerin bu farklılığı, görevleri "varlığı karşılamak” olan diğer kelimeler gibi belirli bir anlamı taşımayıp bağlama dayalı bir anlatımı karşılamalarıdır. Bu anlatım, daha çok iletişimin duygu ve heyecan yönüyle alakalı gibi gözükse de ünlemler ağızlarımızda özelikle en az çaba kanunu gereği olacak ki az sözle çok mânâ aktarma arzu- su gereği (örneğin hayvanlara verilen komutlar, seslenmeler...) düşüncelerin ifadesinde de işlevsel olarak karşımıza çıkar. Türkçede ünlemler üzerinde fazla durulmamıştır. Ünlemler konusundaki araştırmalar çoğunlukla ünlemlerin anlamı veya işlevleri doğrultusunda su- nulan farklı görüşlerdir. Biz de ünlemler konusuna ufak da olsa katkı sağla- mak için, insanlarla veya diğer canlılarla (bilhassa hayvanlarla) iletişimimi- zin yazılı veya sözlü dökümünde çeşitli duyguların, dürtülerin, düşüncele- rin, seslenmelerin anlatımında yorumu yönlendiren tek ses, kelime ve hatta tekrarlara kadar farklı yapıların oluşturduğu şekiller olan ünlemlerin daha sık kullanım imkânı bulacağını düşündüğümüz ağızlarda bir araştırma yap- tık ve ağız sözlükleri ile çeşitli müstakil ağız çalışmalarında tespit ettiğimiz ünlem örneklerini sistematik olarak sınıflandırmayı denedik . 
Keywords : Ünlem, Ağız, Anlatım, Ses, Bağlam