Mekke’nin Ticarî Bir Merkeze Dönüşmesinde Bizans-Sasanî Mücadelesinin Rolü

Authors : Furkan Çelebi

Pages : 69-89

Doi:10.56288/siyer.1460385

View : 109 | Download : 146

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research

Abstract :Mekke, çöl ikliminin hâkim olduğu bir şehir olmasına rağmen içinde zengin, elit bir tüccar sınıfının ortaya çıkmasına imkân sağlamıştır. Kur’ân’ı Kerîm’in muhataplarına yönelik pek çok mesajını ticarî terimlerle ifade etmesi, ticaretin o dönem için Mekke halkı nezdinde sahip olduğu konumu göstermesi açısından önemlidir. Ne var ki tarıma elverişli olmayan, sıcak ve kurak bir bölgede bulunan Mekke’nin bu ticarî konumunu nasıl kazandığı izaha muhtaçtır. Mekke’nin ticarî bir merkeze dönüşme sürecine katkıda bulunan pek çok etken bulunmaktadır. Yerel, bölgesel ve milletlerarası düzeyde meydana gelen pek çok hâdise, Mekke’nin milâdî 6. asırdan sonra ticaretini ilerletmesine ve Arabistan’ın en önemli ticaret merkezlerinden birisi haline gelmesine katkıda bulunmuştur. Bu çalışma, Mekke’nin ticarî yükselişine katkıda bulunan en önemli sebeplerden birisi olarak Bizans- Sâsânî mücadelesini ve bu mücadelenin Mekke ticareti ile irtibatını ortaya koymayı amaçlamaktadır. İpek Yolu ile Baharat Yolu, kadim dünyanın ana ticaret rotalarını meydana getirmekteydi. Bizans’ın ihtiyaç duyduğu ve uğrunda servetler harcadığı kıymetli doğu ürünleri, bu yollar üzerinden Bizans pazarlarına ulaştırılmaktaydı. Ne var ki her iki yolun da Sâsânîlerin topraklarından geçmesi, savaş zamanlarında Bizanslıların söz konusu ürünlere ulaşımını zorlaştırmaktaydı. Bu durum, Bizanslıları alternatif yollar aramaya sevk etmiştir. Milâdî 502 senesinde patlak veren Bizans- Sâsânî mücadelesi, Bizanslıların alternatif yol arayışına girdikleri dönemi de ifade eder. Alternatif yollar arasında ön plana çıkan Kızıldeniz Yolu’nun çeşitli sebeplerle istenen düzeyde kullanılamaması, Arabistan içinden geçen Batı Arabistan Sahil Yolu’nu önemli bir rota haline getirmiştir. Savaşın uzantısı olarak kuzey ve güney Arabistan’da hüküm süren Arap devletlerinin bu dönemde zayıflamaya başlaması, söz konusu yol üzerindeki ticarî aktiviteyi sürdürecek yeni bir aktör ihtiyacını beraberinde getirmiştir. Kureyş Kabilesi, böyle bir ortamda yeni bir ticarî aktör olarak tarih sahnesindeki yerini almıştır.
Keywords : İslam Tarihi, Mekke, Kureyş, Bizans, Sasanî