İslam’ın Doğuşu Esnasında Mekke ve Medine Şartlarının Mukayesesi

Authors : Fatih Zengin

Pages : 91-104

Doi:10.56288/siyer.1442450

View : 118 | Download : 71

Publication Date : 2024-04-30

Article Type : Research

Abstract :Hz. Peygamber’in risâletinin on üç yılı Mekke’de, on yılı Medine’de geçmiştir. Hz. Peygamber’in tebliğ metodunu belirleyen en önemli faktörlerden birisi vahyin inmeye başladığı Mekke ile Medine’nin benzerlik ve farklılık arz eden yönleridir. Rasûlullâh her iki şehirdeki siyasî, sosyal, ekonomik ve dinî yapılanmaya göre tebliğ yöntem ve stratejisini belirlemiştir. Mekke’de Kusay’dan beri devam eden daha düzenli ve istikrarlı bir idarî yapılanma bulunmasına karşın Medine’de siyasî yapı dağınıklık arz etmekte, şehirde Evz ve Hazrec gibi Arap kabilelerinin yanı sıra Yahudi kabileleri yaşamakta, bu bağlamda kabileciliğin hâkim olduğu görülmektedir. Medine ileri gelenlerinin İslâm’a erkenden girmesi buna mukabil Mekke ileri gelenlerinin şiddetli muhalefeti de iki şehrin en bariz farklarından birini oluşturmuştur. İki şehir arasındaki bir diğer farklılık Mekke’nin Arap Yarımadası’nın en önemli ticaret merkezi olması, Medine’nin ise tarıma dayalı bir ekonomik yapıya sahip olmasıdır. Yüzyıllardan beri nesilden nesile işleyerek oluşturdukları uluslararası bir ticaret ağına sahip olan Mekke’ye kıyasla Medine daha mütevazı bir iktisadî hayata sahipti. Dolayısıyla Mekkeliler hayatları boyunca verdikleri her önemli kararda ticaretlerini göz önünde bulundurmak mecburiyetini hissetmişlerdir. Mekke ve Medine arasında farklılık arz eden bir diğer vasıf da, her iki şehirdeki dinî yaşantıdır. Kâbe başlangıçta tevhidin merkezi iken asli fonksiyonunu yitirmiştir. Bununla birlikte Kabe’nin varlığı, Mekkelilerin Araplar nezdindeki itibarını artırmıştır. Mekke’de Haniflik inancının kırıntıları kalmakla birlikte Kabe’de 360 tane putun bulunması Mekke’yi şirkin merkezi haline getirmiştir. Mekke’nin çevresine kurulan panayırlar da Mekke’nin ekonomisini oldukça canlı kılmıştır. Medine’de ise bir dinî merkez veya ibadethane bulunmamaktaydı. Buna mukabil şehirde bulunan Yahudiler ile temaslar sonucunda Mekke’ye göre Medine’de Ehl-i kitabın kavramlarına daha aşina bir toplum oluşmuştu. Bu durum Medine şartlarını İslâm tebliğine daha hazır hale getirmişti. Biz ise makalemizde İslam’ın doğuşu esnasında Medine’deki siyasî dinî, sosyal ve ekonomik şartları irdeleyecek, benzerlik ya da farklılık arz eden hususları tespit edeceğiz.
Keywords : İslam Tarihi, Siyer, Mekke, Medine, Tebliğ.