İSLÂM ÖNCESİ ARABİSTAN’DA ŞARAP İÇME ALIŞKANLIĞI VE ŞARAP YASAĞI

Authors : Mohammed Maraqten

Pages : 161-182

View : 19 | Download : 8

Publication Date : 2021-01-01

Article Type : Other

Abstract :Şarap, Antik Yakın Doğu’da erken dönemden itibaren var olmuştur (Forbes 1955: 70-78). Şarap ve bira Mezopotamya’da (Rollig 1970), Mısır’da (Helck 1975; Meyer 1986) ve Suriye-Filistin’de (Dommers-hausen 1982: 614-20) insanların meşhur içeceklerdendi. Dahası bira, Mezopotamya ve Mısır’da normal beslenmenin bir parçasıydı. İslâm’dan önce Arabistan’da şarap tüketimi çok yaygındı. Bazı modern Arap yazarlar Arapçada şarabı ifade etmek için yaklaşık bin kelime bulunduğunu iddia ederken, bazıları sadece iki yüz elli kelime olduğunu belirtmektedirler. Lügat âlimlerinden İbni Sîde, el-Muhassas adlı kitabında şarap için kullanılan yaklaşık yüz isimden bahseder (Bkz. el-Muhassas, 11: 72-81). Benzer kullanımlar Arapça sözlüklerde ve farklı klasik Arap yazarlarda, örneğin el-Fîrûzâbâdî (ö. 817/1415)’de, görülmektedir (Fulton 1947: 579-85). Arapçadaki şarap isimlendirmesinin çeşitliliği, şarabın Arapların günlük yaşamının ve kültürünün önemli bir parçası olduğunu göstermektedir. İslâm’dan önce Arabistan’da şarapla ilgili bilgilerimiz Güney Arapça, Palmira ve Nebâtî yazıtlarına, klasik kaynaklara, dil bilimcilerin eserlerine, Hadis kitaplarına, Kuran ve İslâm öncesi Arap şiirine dayanmaktadır. Bu kaynaklardan bazıları şarabın yasaklanmasıyla ilgili bilgiler de içerir ve birçoğu şarap yasağının İslâm ile birlikte geldiği kabul eder (Wensinck 1978: 994-997). Şarap, Orta Çağ İslâm’ında Arap müelliflerin eserlerinde işlediği veya sırf bu meseleyi aydınlatmak için müstakil eser yazdığı konulardan birisiydi (Heine 1982: XVI-XVIII), Nitekim içkiyi temele alan Kutbü’s-sürûr fî vasfi’l-en bezeti ve’l-humûr isimli kitap Rakîk en-Nedim olarak bilinen Ebû İshâk İbrahim b. Kâsım el-Kayrevânî tarafından yazılmıştır (GAL, Ek I: 252). Muhammed b. Hasan en-Nevâci de şarap hakkında Kitâb Helbetü’l-Kumayt fī’l-Adab ve Kitabü’s-Sabuh adlı iki kitap yazmıştır ve şarap onun ilgi alanlarındandır (Heine 1982: XVII). Bu makalenin amacı İslâm öncesi Arabistan’da şarap içimini sergilemektir. Böylelikle Güney ve Kuzey Arapları arasında şarap içimi, İslâm’dan önce Arabistan’da şarap yasağı olgusu, şarap için kullanılan bir takım terminoloji, kültlerde şarap ya da şarap üretiminin ve şarap ticaretinin bazı yönleri tartışılacaktır. Şarap kelimesini Arapçada şarap ve bira içecekleri için kullanılan genel bir isim olan hamr için kullanılacağını ilk baştan belirtmekte fayda görüyoruz.  
Keywords : Şarap, Cahiliye, Nebati, İçki